شهر هوشمند...

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز،هادی مهدوی نیا در این یادداشت نوشت: واژه ی هوشمند از اوائل دهه ی 90 برای ربات ها مورد استفاده قرار گرفت. در این دهه تمامی تمرکز محققین حوزه ی فناوری اطلاعات بخصوص شاخه ی رباتیکز، بر روی ساخت انسانی هوشمند برای سهولت در سطوحی مانند کارگران کارخانه ها، پاکبانان، پرستاران، نیروهای نظامیو حتی پزشکان بود. اما در اواخر دهه ی 90 میلادی بود که محققان این زمینه پی بردند که می توانند از هوشمندسازی در زمینه های مختلف مدیریتی از جمله مدیریت شهری استفاده کنند.

از سال 2000 به بعد واژه ای به نام شهر الکترونیک به گوش اکثر جهانیان رسید و از آن به بعد نقش آن در مدیریت شهری، روز به روز پررنگ تر شد که تا به امروز با ظهور مخاطراتی همچون ویروس کرونا، شهر الکترونیک به جزء لاینفک مدیریت شهری تبدیل شده است.

شهرهایی مانند توکیو و سئول کره‌ی جنوبی از شهرهایی هستند که امروزه پیشتاز در این زمینه هستند. امروز و در سال 2021، اکثر مدیران شهری از فناوری های بی سیم تلفن همراه و منطقه برق کم (LPWAN) برای اتصال و بهبود زیرساخت ها، کارائی بهتر مدیریت شهری و افزایش سطح زندگی شهروندان و حتی توریست در شهر بهره میگیرند.

شهر هوشمند یک چهارچوب مشخص است که عمدتاً از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای مدیریت شهری و رفع چالش های پیش روی آن نیز استفاده می کند. اما بخش عظیمی از مفهوم شهر هوشمند نیز اساساً اتصال اشیاء و حتی انواع ماشین ها به یکدیگر از طریق فناوری بی سیم و ابر است. در این اتصال فرمان ها و تبادل داده ای مشخص با امنیت بالا بین اشیاء و انواع ماشین‌ها تبادل می شود. تعاریف مختلفی از شهر هوشمند مطرح می گردد اما این مفهوم شاید ساده تر و جامع تر باشد که یک شهر هوشمند، شهری است که از تعدادی زیرسیستم هوشمند برای انجام کلیه ی امور یک شهروند در شهر ، تشکیل شده است که تمامی آنها از طریق یک ساختار واحد ویا ناهمگون با یکدیگر در ارتباط هستند.

آن چیزی که مبرهن و واضح ، این است که کلیه ی زیرسیستم های هوشمند در یک شهر هوشمند با یکدیگر در ارتباط هستند و داده ها و داشته های خود را با یکدیگر به اشتراک می گذارند که اگر غیر از این باشد، به هیچ عنوان شهر هوشمند به عنوان یک آرمان هدف محقق نمی شود.

با طرح موضوع شهر هوشمند، موضوعات پرچالش مانند رایانش ابری، اینترنت اشیاء (IOT)، خودروی هوشمند، امنیت در اینترنت اشیاء و اطمینان به مدیریت شهری هوشمند مطرح گردید. در هر یک از چالش‌عا علاوه بر جذابیت ها باید از روش ها و تکنیک های مدرن و جدید استفاده میشد؛ به طور مثال در اینترنت اشیاء به دلیل حجم وسیع اشیاء و با لفظ تخصصی تر، ابزارها(device) ، باید از پروتکل آدرس (IP) نسخه ی 6 استفاده می شد تا بتوان با گستره ی وسیع و لایتناهی از اینترنت اشیاء در شهر هوشمند استفاده کرد؛ یا در رایانش ابری با فضای ابری و سرورهای قدرتمند برای پردازش ها بر بستر ابر مواجهه هستیم.

در شهر هوشمند، استفاده از اینترنت اشیاء مبتنی بر ابر، فقط برای ارسال و دریات داده های کاربران به کاربران و یا اشیاء نیست، بلکه در کنار این مفهوم، یک شهر هوشمند از کلیه ی مفاهیم هوشمند سازی برای اتخاذ تصمیم بهتر در کلیه ی امور شهری چه برای مدیران شهری و چه برای شهروندان استفاده می نماید. برای مثال یک توریست در یک شهر هوشمند می تواند از سیستم های مدرن شهر هوشمند برای برنامه ریزی بهتر جهت بازدید از ابنیه ها و مکان های تفریحی آن شهر استفاده کند؛ به این صورت که با اتصال به سامانه ی هوشمند توریست شهر، این سیستم به گردشگر راهنمایی و مشورت می دهد که در چه روزها و چه ساعاتی می تواند به چه مکان های تفریحی و ابنیه های تاریخی مراجعه و از آنها بازدید نماید.

اتصال به سیستم های هوشمند مدیریت شهر هوشمند، باید از انعطاف بالایی برخوردار باشد به این مثابه که شهروندان و گردشگران و تمامی مدیران شهری، بتوانند با هر ابزار هوشمندی مانند : گوشی همراه هوشمند، خودروی هوشمند، لبتاپ، کامپیوتر خانگی، خانه ی هوشمند، حتی پخش کننده هوشمند موسیقی به اکوسیستم شهر هوشمند متصل شوند و با توجه به نیازشان، از آن بهره ببرند.

شاید در نگاه اول، تغییر از روش سنتی مدیریت شهری به مدیریت هوشمند برای تحقق شهر هوشمند، به ویژه برای مدیران فعلی، دارای هزینه های بالا باشد اما هزینه ها مربوط به پیاده سازی و همگام سازی اکوسیستم شهر هوشمند است و بعد از مدت کوتاهی، تمامی هزینه های گزاف امروزی مدیریت شهری ، بشدت کاهش پیدا کرده و رضایت شهروندان و گردشگران و مهمانان آن شهر را در بر خواهد داشت. البته چاش هایی مانند امنیت نیز هنوز هم مورد توجه اهالی این عرصه است زیرا اگر صدمات نرم افزاری و سخت افزاری به زیرساخت و اکوسیستم شهر هوشمند وارد شود، می تواند عواقب نافرجامی در پی داشته باشد.

لازم به ذکر است که تبدیل یک شهر از حالت سنتی به یک شهر هوشمند، یک هدف آرمانی برای مدیران سطحی نگر نیست، زیرا خارج شدن از شرایط سنتی و حرکت به سمت شهر هوشمند یک پروسه و فرآیندی است که نیل به بی نهایت دارد و پایانی برای آن متصور نشده است. به همین دلیل امروزه مدیران مقطعی شهری، حتی راغب به کنکاش در زمینه ی شهر هوشمند نیستند.

امروزه در شهرهای هوشمند همچون توکیو، پکن، سئول، دوحه قطر، کپنهاگ دانمارک از مبحث شهر هوشمند، برای توزیع بهتر انرژی بخصوص برق، جمع آوری زباله، کنترل ترافیک، کنترل کیفی هوا، شهر امن و پیشگیری از جرم استفاده می کنند.

تحقیقات زیادی در زمینه شهر هوشند صورت گرفته است و ایده های جذاب در این زمینه برای محققان و مدیران شهری نیز مطرح است؛ برای مثال ارتباط هوشمند چراغ های راهنمایی و رانندگی به یکدیگر و کنترل ترافیک خیابان ها از طریق یک زیر سیستم هوشمند، ارتباط هوشمند دوربین های مدار بسته ی راهنمایی و رانندگی به زیرسیستم هوشمند امنیت شهری برای جلوگیری از تخلفات، ارتباط هوشمند چراغ های روشنایی معابر و خیابان ها به یک زیرسیستم هوشمند برای کنترل روشنایی معابر و خیابان ها در اوقات مختلف شبانه روز و ارتباط این زیرسیستم هوشمند به یک زیرسیستم هوشمند به نام توزیع عادلانه انرژی.

آن چیزی که امروزه در کشورمان نمایان است، این است که فعلا کلانشهرهای ما فاصله ی شگرفی با شهر هوشمند دارند و همین عدم تمایل مدیران قبلی و فعلی شهری به شهر هوشمند باعث معضلاتی مانند عدم کنترل دقیق و مناسب ترافیک شهری، آلودگی شدید هوا و محیط زیست شهری، عدم توزیع عادلانه بودجه، منابع و نیرو در شهرداری ها، عدم کنترل دقیق و توزیع عادلانه انرژی در سطح کلانشهرها، هدر رفت بی رویه و فاجعه بار آب توسط مشترکین ناآگاه و یا پرمصرف آب و از این قبیل شده است.

امید است به زودی شاهد رغبت مدیران و مسئولین شهری به موضوع شهر هوشمند باشیم.