چند روزی بیشتر تا بازگشایی مدرسه‌ها نمانده، بوی ماه مهر را از همین حالا می‌توانی احساس کنی. بچه‌ها برای مدرسه رفتن آماده می‌شوند؛ بعضی‌ها خوشحالند، بعضی‌ها مضطرب. کلاس اولی‌ها بیشتر از بقیه شور و شوق دارند، همه چیز برایشان تازگی دارد. اصلاً همه چیز رنگ و بوی نویی دارد برایشان. کلاس، تخته سیاه،...
چند روزی بیشتر تا بازگشایی مدرسه‌ها نمانده، بوی ماه مهر را از همین حالا می‌توانی احساس کنی. بچه‌ها برای مدرسه رفتن آماده می‌شوند؛ بعضی‌ها خوشحالند، بعضی‌ها مضطرب. کلاس اولی‌ها بیشتر از بقیه شور و شوق دارند، همه چیز برایشان تازگی دارد. اصلاً همه چیز رنگ و بوی نویی دارد برایشان. کلاس، تخته سیاه، درس، معلم و یادگیری الفبا. دور و بری‌ها به کلاس اولی‌ها دلداری می‌دهند. کلاس اول که کاری ندارد. یادگیری آب بابا است دیگر. اصلاً بگو آب خوردن. خیلی‌ها فکر می‌کنند کلاس اول آسان ترین پایه تحصیلی در دوران ابتدایی است؛ اما بد نیست بدانید در همین دوره به ظاهر ساده سال گذشته ۴۷ هزار نفر مردود شده‌اند و باید دوباره پایه تحصیلی شان را تکرار کنند. بیشترین مردودی‌ها هم از بین پسرها هستد. طبق آمارها تعداد زیادی از این دانش آموزان دیرآموز هم نیستند، یعنی هیچ مشکل ذهنی ندارند اما با این همه دو ساله شده‌اند.
- مردودی کلاس اول زنگ خطر است
علت مردودی در سال اول ابتدایی چیست؟ تنبلی بچه‌ها، بی‌توجهی خانواده ها، ناواردی معلم‌های کلاس اول، کمبود امکانا ت رفاهی و اقتصادی و یا مشکلات خانوادگی؟ و چرا پسرها بیشتر از دخترها در جا زده‌اند؟ آیا می‌توان این آمار را هشداری جدی برای افت تحصیلی در مدارس کشور دانست.
هوشنگ غلامی، کارشناس آموزش و پرورش از این آمار در پایه اول ابتدایی تعجب کرده است: «این آمار حتماً زنگ خطر است. مردودی به صورت کل نشانه خوبی نیست و آزار و اذیت روحی برای خانواده و دانش آموز است و یک جور انگ روانی به دنبال دارد. مگر قرار نبود با آموزش و پرورش توصیفی و کیفی مردودی حذف شود؟ بهتر است مسئولان آموزش و پرورش به جای تکرار پایه، بر عوامل مؤثر روی این مردودی‌ها کار کنند، اینکه چه عواملی موجب شده تا دانش آموزان سال اول که در اوج بیدار باش هستند این گونه با افت تحصیلی مواجه شوند. در کلاس اول ابتدایی هیچ مفهوم انتزاعی و نظری سختی تدریس نمی‌شود و مردودی در آن حتماً دلایل خاصی دارد.»به گفته او نمودار افت تحصیلی مدام در حال کاهش است و این آمار هم هشداری جدی درباره همین نمودار است. عواملی مثل کتاب، نوع مدرسه، معلمان و مناطقی که این مردودی‌ها بیشتر در آنها اتفاق افتاده نیازمند بررسی جدی است. اکنون در دوران متوسطه انگیزه تحصیل بین پسران به دلیل علاقه به کسب و کار و درآمد بشدت کاهش یافته اما برگشت این آمار به دوران ابتدایی واقعاً تأمل برانگیز و نیازمند پژوهش جدی است.
- دانش‌آموزانی که قلم و کاغذ ندیده‌اند
بیش از یک میلیون و سیصد هزار دانش آموز در سراسر کشور هر سال کلاس اولی می‌شوند. بعضی از آنها به خاطر بافت خانوادگی شان قبل از مدرسه با قلم،کاغذ و الفبا آشنا هستند. برخی دوره پیش دبستانی را هم گذرانده‌اند و بنابراین کلاس اول واقعاً برایشان آب خوردن است. اما دانش آموزانی هم هستند که قبل از مدرسه اصلاً قلم و کاغذ ندیده‌اند. آیا این بچه‌ها بیشتر از بقیه مردود می‌شوند.
نادر جهان آرای، مشاور معاون آموزش و پرورش ابتدایی وزارت آموزش پرورش همه این عوامل را در مردودی کلاس اولی‌ها مؤثر می‌داند و معتقد است آمار 47 هزار مردودی در پایه اول، آمار بالا و تکان دهنده‌ای نیست اما قابل تأمل است و باید بر عوامل آن دقیق شد: «طی چهار سال گذشته بررسی آماری انجام داده و فهمیدیم بیشترین تکرار پایه کلاس اول در استان سیستان و بلوچستان بوده است. در سال 93-92 کرمان در رتبه دوم تکرار پایه قرار داشت. کهگیلویه و بویر احمد،هرمزگان، خراسان شمالی، خراسان رضوی، خوزستان، فارس و بوشهر به ترتیب مرتبه‌های بعدی را به خود اختصاص داده‌اند.»او تأکید می‌کند: «فاصله این آمار با شهرهایی که کمترین تکرار پایه را دارد، فاصله نسبتاً زیادی است و باید در این باره فکر شود.»وقتی مسئولان آموزش و پرورش آمار ردی‌های 6 پایه ابتدایی را بررسی کردند فهمیدند باز رتبه اول را استان سیستان و بلوچستان و سپس هرمزگان و بعد کهگیلویه و بویر احمد داشته‌اند.
«اینها همه نشان می‌دهد، محرومیت‌ها را باید بهبود ببخشیم. معلم‌های بهتر را برای این مناطق به کار بگیریم، تغذیه بهتری به این مدارس اختصاص دهیم تا دانش آموزان راغب باشند در هشت ماه تحصیلی در مدارس بمانند و دنبال کار نروند.»
- آیا معلم‌های کلاس اول تخصص و تجربه کافی دارند؟
چقدر معلمان کلاس اول در موفقیت تحصیلی دانش آموزان مؤثرند؟ آیا معلمان این پایه تجربه و مهارت لازم را برای آموزش دانش آموزان دارند؟
برخی ادعا کرده اند که این روزها وزارت آموزش و پرورش تعدادی از نیروهای پیمانی و رسمی اش را مازاد تشخیص داده و به دوره ابتدایی فرستاده است و ازبرخی از آنها هم خواسته برای تدریس، پایه اول ابتدایی را انتخاب کنند. موضوعی که موجب اعتراض این معلمان شده است. برخی از این معلمان که اکنون در مقطع دبیرستان مشغول به کارند، اعلام کرده‌اند برای تدریس در دوره ابتدایی بویژه کلاس اول آمادگی لازم را ندارند. یکی از این معلمان در گفت‌و‌گو با ما می‌گوید: «مسئولان اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران به ما گفته‌اند اگر برای تدریس به دوره ابتدایی نروید، حقوق‌تان را قطع می‌کنیم، قراردادتان هم لغو می‌شود. من دبیر یکی از هنرستان‌های تهران هستم و هیچ تخصصی هم در آموزش ابتدایی ندارم. این درخواست را رد کردم، حالا ما به کنار چرا به فکر بچه‌ها نیستند؟ آموزش ابتدایی بویژه اول ابتدایی نیازمند دوره‌های خاص است.»این در حالی است که به گفته این معلم بسیاری از نیروهای جوان آموزش و پرورش به تدریس در دوره ابتدایی علاقه‌مندند و بعد از گذراندن دوره‌های ویژه، معلم‌های خوب و توانایی می‌شوند.
جهان آرای اصلاً این ادعا را قبول ندارد: « وزارت آموزش و پرورش در انتخاب معلمان کلاس اول حساسیت وی‍ژه‌ای دارد. معلم‌های کلاس اول ما با تجربه‌اند و توانمندی بیشتری نسبت به بقیه دارند و مدیران هم در انتخاب معلم کلاس اول سختگیرند. ممکن است در برخی روستاها این اتفاق بیفتد و حتی سربازمعلم‌ها برای کلاس اول انتخاب شوند اما این مسأله عمومیت ندارد.»
- چرا دخترها زرنگ ترند؟
در 6 پایه ابتدایی در سال 93-92 در کل کشور 88 هزار نفر مجبور به تکرار پایه شده‌اند. در این میان بیش از 53 هزار دانش آموز پسر بوده‌اند و 34 هزار نفر دختر. در بین کلاس اولی‌ها هم از مجموع 47 هزار نفری که مردود شده‌اند، بیش از27 هزار نفر پسر هستند و 19 هزار نفر دختر. چرا پسرها بیشتر رد می‌شوند و دخترها در تحصیل ابتدایی هم پیشتازند؟
جهان آرای در تحلیل این موضوع می‌گوید: «بیشتر معلم‌های پایه اول خانم هستند و معمولاً دخترها با معلمان زن ارتباط بهتری برقرار می‌کنند. برخی پسرها قادر نیستند این رابطه را برقرار کنند. بخش دیگر به مسائل فرهنگی بر می‌گردد بویژه در مناطق روستایی و محروم از دختران هنوز بیشتر از پسرها مراقبت می‌شود.
اینکه سر موقع خانه باشند و بیشتر بر عملکردشان نظارت شود. همچنین هنوز کودکان کار - منظورم کودکان کار سرچهار راه‌ها نیست بلکه کودکان روستایی هم هست که در روستا کار می‌کنند- یا نان آورها هنوز بیشتر پسرها هستند، تا دختران.
در کنار همه این عوامل دختران شیرینی محتوای درسی را هم برخلاف اینکه خیلی‌ها محتوای کتاب‌های ما را مردانه می‌بینند بیشتر درک می‌کنند و با آن ارتباط می‌گیرند. البته تک تک این عوامل نیازمند بررسی است.»
او در نهایت برای بهبود این شرایط بویژه تکرار پایه در کلاس اول پیشنهاد می‌کند:«به مناطق محروم توجه بیشتری شود. وزارتخانه‌های فرهنگ ساز به رشد فرهنگ این مناطق بیشتر توجه کنند. این گونه بسیاری از مشکلات آموزشی هم حل می‌شود.
پایگاه‌های سنجش تابستانی در تشخیص دانش آموزان مرزی دقت کنند و آنها را به مدارس استثنایی بفرستند، چراکه گاهی در مدارس تلفیقی زیاد به وضعیت این کودکان دقت نمی‌شود و معلم رابط وجود ندارد و این کودکان همسان با دیگر دانش‌آموزان رشد تحصیلی ندارند.»
او همچنین مشکلات خانوادگی دانش آموزان و درگیری‌های عاطفی در خانواده را هم در مردودی دانش آموزان مهم می‌داند: «گاهی اوقات درگیری بین پدر و مادر و طلاق هم در مردودی بچه‌ها تأثیر گذار است.هر چقدر به شرایط خانوادگی کودکان و محیط زندگی شان بیشتر توجه شود همان قدر افت تحصیلی هم کمتر خواهد بود.»
تا اول مهر چیزی نمانده و کلاس اولی‌ها احتمالاً کیف و کتاب شان را هم از حالا آماده کرده‌اند، کلاس اولی‌هایی که همه چیز برایشان تازگی دارد. ازنمره گرفته تا کلاس، مدرسه و معلم.
منبع:ایران