خلاقیت اصفهانی ها در عصر صفوی بروز و ظهور کرد

پژوهشگر تاریخ ایران گفت: تاریخ اصفهان پس از انتقال پایتخت به این شهر، با بروز خلاقیت ها به مظهر خلاقیت در جهان اسلام بدل شد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز به نقل از ایمنا، حجت الاسلام رسول جعفریان در دومین نشست واکاوی خلق اصفهان در عصر صفوی که در مقبره خواجه نظام الملک برگزار شد با بیان این مطلب گفت: اصفهان بیش از هر چیز مدیون مولفه‌های فرهنگی است و برجسته ترین مولفه آن زبان اصفهان است. در اینجا منظور از زبان، فلسفه و نگرش هایی است که پشت مولفه های فرهنگی وجود دارد. این امر برای ما تولید هویت می کند و زبان به عنوان روح فرهنگ به لحلظ سیاسی ظهور خود را خواهد داشت.
مدیر گروه تاریخ دانشگاه تهران ادامه داد: پایه های دوران صفویه در دوران پیش از اسلام شکل گرفت و ایران امروزه آمیزه ای از آموزه های دوران صفویه است و فرهنگ صفویه در اثر آمیخته شدن با فرهنگ غرب در این صدساله اخیر دچار تغییرات شده است.
پژوهشگر تاریخ ایران بیان داشت: اصفهان دوران صفویه را می باید به دو بخش قبل از پایتختی و پس از آن تقسیم کرد. پایخت صفویه پیش از انتقال به اصفهان در شهر قزوین مستقر بود و 100 سال پس از تشکیل این سلسله، شاه عباس اول اصفهان را به عنوان پایتخت انتخاب کرد.
رئیس کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران اظهار داشت: انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت، علاوه بر این دلایل ریشه های قوی تری دارد که با بررسی سفرهای شاهان صفوی و دارایی ها و زمین های پادشاهان صفوی در اصفهان می توان به این ریشه ها پی برد ومی توان استنباط کرد که این انتقال فراتر از نزاع های قبیله ای بوده است.
وی ادامه داد: شاه عباس توجهی ویژه به جنوب کشور داشته و اصفهان را دروازه جنوب می دانسته است. اما آنچه در مورد شاه عباس بسیار مهم است آن است که او را شاه تاجران می دانستند و با بررسی این بخش ویژه از زندگی شاه عباس می توان به دلایل اصلی تصمیم وی و دلایل محکم بر تصمیمات او پی برد.
حجت الاسلام جعفریان اظهار داشت: شاه عباس با تکیه برهوش خود متوجه این مطلب شده بود که تجارت دیگر در شمال ایران اقبالی نخواهد داشت و این امر به دلیل از رونق افتادن جاده ابریشم و تسلط عثمانی ها بر این جاده قوت بیشتری می گرفت. شاه عباس آینده تجارت را در جنوب و خلیج فارس، و راه تبادل از هند را چاره مشکل می دانست.
نویسنده کتاب «اطلس شیعی» ادامه داد: موقعیت اصفهان در نوع خود بسیار ویژه بود. یکی از مهمترین این ویژگی ها مرکزیت اصفهان در دسترسی به کل کشور و وجود رود زاینده رود به عنوان منبع تامین آب برای این شهر بود.
وی افزود: پس از تصمیم شاه عباس برای انتقال پایتخت به اصفهان، دوران تازه ای برای این شهر آغاز شد. در اینجا ظهور خلاقیت و ابتکارات مختلف، اصفهان را از یک شهر عادی به شهری بدل ساخت که در تمام کشورهای جهان یک نمونه به حساب می آید. در هدایت این خلاقیت ها باید نقش اندیشمندان و متفکرانی که اطراف شاه عباس بودند را نیز بسیار مهم دانست. امروز ما تنها شیخ بهایی را می شناسیم و از این امر غافل که این مشاوران بسیار دایره بزرگ و حساب شده ای از اندیشمندان بوده اند.
رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ادامه داد: در ابتدا اولین نکته ای که در شروع ساخت اصفهان به چشم می خورد، تکرار شدن ایده های تبریز در اصفهان بود واین امر به آن معنا بود که ایران از عثمانی الگوبرداری کرده و سعی کرده تا مدلی از حکومت عثمانی را ایجاد کند. ایران هیچ گاه پولدار نبوده که بتواند ساختمان های تمام سنگی بسازد، پس همان الگوها با خشت و گل و بعدها آجر پیدا شد. چهارباغ اولین الگو برداری از تبریز بود که با ابعاد بزرگ تر از میدان درب دولت تا کوه صفه کشیده شده بود.
این استاد تاریخ ایران ادامه داد: زنان در دربار صفوی از جایگاه مناسبی برخوردار بودند و یادگار آنان در معماری و شهر اصفهان به صورت بناهای مجلل ظهور پیدا کرد که شاهزادگان ومیهمانان خارجی که در این خانه ها برای مدتی سکنا داشتند خاطرات بسیاری از آنها و جوی های آب جاری و رنگ گل های آن نقل کرده اند. روزهای چهارشنبه در اصفهان دوران صفویه روز زنان بود که چهارباغ و بازار قیصریه برای عبور و مرور آنان اختصاص می یافت و مردها اجازه ورود نداشتند. در آن روز دکان ها به زنان واگذار میشد و این راه حلی بود که برای آزادی زنان در روزگار غرور مذهبی اصفهان پیش بینی شده بود.
وی افزود: محله عباس آباد جایگاه اسکان تبریزی ها در اصفهان بود که محله ای بود بسیار مجلل که از لحاظ ساختاری با دیگر محله های اصفهان تفاوت دارد و دارای کوچه های باز و سرسبز است.
حجت الاسلام رسول جعفریان ادامه داد: اما آنچه در سیاست شاه عباس بسیار شکوه مند است، تسلط او بر تجارت است و با نگاهی به برخورد با ارامنه می توان به دلیل اصلی لقب وی به عنوان «شاه تاجران» پی برد. پس از آنکه شاه عباس ارمنستان را از دست داد، تجار ارمنی که در زمان سلطه صفویان از شاه عباس استقبال گرمی کرده بودند را برای حفاظت از آزار عثمانیان با خود به ایران و سپس به تبریز آورد و با توجه به انتقال پایتخت به اصفهان از آن ها دعوت کرد تا به اصفهان بیایند و در جلفا ساکن شوند. حضور تاجران ارامنه بسیار برای تجارت اصفهان مفید بود و این امر باعث گردید تا بخش مهمی از مشکلات اقتصادی زمان شاه عباس با این حرکت حل شود.
وی یادآور شد: وی با ارامنه بسیار با احترام برخورد می کرد واین امر جدا از تمامی تعصبات شیعی وی به دلیل اهمیتی بود که برای وضعیت اقتصادی اصفهان قائل بود. وی حتی سعی نمی کرد آنان را به دین اسلام دعوت کند.
وی در پایان گفت: شاه عباس این امر را می دانست که با ساخت چهارباغ فرهنگ اصفهان ارتقا نمی یابد، پس علاوه بر ساخت و ساز معماری، مراسم های مختلفی برای تفریح مردم طراحی کرد که برخی از آنان مانند جشن آب پاشی به فراموشی سپرده شدند و تعداد زیادی از آنها مانند مراسم های عزاداری هنوز اجرا می شوند.