با توجه به وضعیت کم آبی و لزوم تبیین وضعیت موصوف و همچنین رعایت الگوی مصرف، دکتر مهسا آستانه طی یادداشتی به نقش رسانه ها در جامعه پذیر کردن مساله کم آبی پرداخته است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز/ مهسا آستانه* : ضرورت آب برای بقا بر کسی پوشیده نیست اما هنوز روش مشخص و نظام مندی برای تفکر درباره ارزش آب وجود ندارد. توسعه اجتماعی و اقتصادی به آب گره خورده است و واقعیت این است که ایران آشکارا با مساله کم آبی مواجه است؛ بنابراین حفاظت از محیط زیست فقط در قالب یک سازمان و مدیریت متمرکز نمی گنجد و هر کسی در هر سطحی از مدیریت کلان بین المللی تا مدیریت بر خویشتن، وظیفه دارد در این زمینه کوشا باشد. با وجود اهمیت موضوع، مساله آب در کشور خشک و نیمه خشک ایران با منابع آب زیر زمینی از دست رفته، هنوز به یک مساله اجتماعی تبدیل نشده است. پاسخ گویی به مشکلات کنونی آب، نیازمند توجه به پرسش های مربوط به ارزش آب است و رسانه ها به عنوان یکی از ارکان مهم جامعه پذیری می توانند نقش بسیار مهمی در این زمینه ایفا کنند.
انواع رسانه ها هر روزه مورد استفاده وسيع گروه‌هاي مختلف اجتماعي قرار مي گيرد و نگرش و عقايد آنها را تحت تأثير قرار مي‌دهد.
آلبرت باندورا در نظریه یادگیری اجتماعی و جامعه پذیری عنوان می کند که انسان ها بیشتر آنچه را که برای راهنمایی و عمل در زندگی نیاز دارند، صرفا از تجربه و مشاهده مستقیم یاد نمی گیرند، بلکه عمده آنها به طور غیرمستقیم و به ویژه از طریق رسانه های جمعی آموخته می شود.
اعتماد رسانه ای در حوزه محیط زیست یکی از مهم ترین عوامل در تغییر رفتار زیست محیطی خواهد بود و افراد هر چه بیشتر در این مورد بدانند، رفتارهای محافظتی بیشتری نسبت به آن از خود نشان می دهند. بر این اساس راه بهبود شرایط ، تغییر رفتار و عملکرد انسان ها در تعامل با محیط زیست است و از مهم ترین وجوه موثر بر تغییر عملکرد می توان به تغییر در نگرش زیست محیطی از طریق اشاعه دانش و اطلاعات مربوط اشاره کرد که رسانه ها ابزار اصلی در این اطلاع رسانی به حساب می آیند.
آموزش افراد از کودکی به عنوان محصولات جامعه، در خصوص مصرف صحیح آب و ارزش آب از طریق خانواده ، مدرسه و رسانه ها می تواند نقشی اساسی در فراگرد اجتماعی رفتار آبی افراد ایفا کند .
همچنین رسانه ها می توانند نقش یک شهروند دوست دار محیط زیست و شناساندن این نقش به عنوان یک نقش خوب در جامعه فعالیت کنند. رسانه ها اغلب به عنوان پلی بین زندگی شخصی و جهان اجتماعی عمل می کنند و عاملی قدرتمند در جامعه پذیری ما هستند. ما، خودمان و جایگاه مان در جامعه را از طریق رسانه ها فهم می کنیم و به همین علت، برای ایفای وظایف و کارکردهای اجتماعی مان در جامعه، ناگزیر از توجه به رسانه ها و درک محتوای آن ها هستیم. ما به متون رسانه ای که با زندگی، نیازها و منافع شخصی مان ارتباط دارد، توجه می کنیم، پس آن چه را که آموختیم به خاطر می سپاریم و به ذخایر شناخت پیشین اضافه می کنیم تا در موقع لزوم آن را به یاد آوریم.
ملوین دفلور و اورت دنیس ، دو جنبه ی متفاوت جامعه پذیری رسانه ها اشاره می کنند: اولین آن ها نظریه ی الگوبرداری است که طی آن مخاطبان، الگوهای رفتاری به نمایش درآمده در رسانه ها را جالب و قابل تقلید تشخیص می دهند. دومین جنبه ی جامعه پذیری وسیع تر است و برخلاف الگوبرداری قبلی که متوجه رفتار فردی است، نوعی رفتار اجتماعی است و الگوهایی را برای رفتار فرد در یک گروه اجتماعی ارائه می دهد.
همه ی ما نحوه ی رفتار در موقعیت های خاص اجتماعی و انتظارات نقش ها در جامعه را یاد می گیریم. بنابراین، رسانه ها به طور متناوب تصاویر و الگوهای رفتاری درباره ی زندگی را به مخاطبان عرضه می کنند. در صورتی که رسانه ها این تصویر را به وجود آورند که رفتار نامناسب در مصرف آب موجب طرد افراد در گروه های اجتماعی می شود، و افراد با مصرف نادرست به عنوان افراد با رفتار زشت اجتماعی شناخته شوند، و برعکس، افرادی که رفتار درستی در مصرف آب دارند، به عنوان ارزش شناخته شود، می توان به جامعه پذیری کم آبی در جامعه کمک کرد.
پس می توان با استفاده از رسانه های جمعی الگوی های رفتاری مناسب در مصرف آب به شهروندان معرفی کرد و با تغییر نگرش آنها نسبت به ارزش آب، این ارزش را درون افراد نهادینه کرد./انتهای پیام
*دکترای علوم ارتباطات و کارشناس رسانه