مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی ضمن هشدار نسبت به خسارات جبران ناپذیر برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی تاکید کرد: رابطه مستقیم نرخ فرونشست زمین با افزایش تعداد چاه‌ها و بهره‌برداران، اهمیت ایجاد یک سیستم اطلاعاتی ثبت داده برخط را در سطح ملی و با مدیریت محلی بیش از پیش آشکار کرده است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز، طی گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر کرد، چالش‌های ناشی از برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی در کشور بررسی شده است.
دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز در گزارشی با عنوان «چالش‌های ناشی از برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی در کشور، بررسی شرایط فعلی و بحران فرونشست زمین» تصریح کرده است که فرونشست زمین به‌عنوان یکی از آثار ناگوار کسری و تهی شده آبخوان‌ها (سفره‌های آب زیرزمینی)، دامنگیر بسیاری از نقاط جهان است. پدیده‌ای که گسترش آن موجب آسیب جدی به بسیاری از جنبه‌های محیط‌زیستی، اجتماعی و اقتصادی زندگی ساکنان مناطق آسیب‌دیده خواهد شد. یکی از مهم‌ترین آثار آن کاهش قدرت ذخیره آبخوان‌ها در نتیجه کاهش تخلخل موجود در مصالح آن است. اثری که می‌تواند به « نابودی حیات » در گستره وسیعی از مناطق آسیب‌دیده و بروز امواج عظیم مهاجرت و مشکلات اجتماعی و همچنین امنیتی منجر شود.
در این گزارش با بیان اینکه به‌طور خاص در ایران تقریباً برای تمام استان‌ها بازه‌ای از مقادیر نرخ فرونشست گزارش شده، عنوان شده است که به‌علت افزایش بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی و افزایش کسری تجمعی آبخوان‌ها در سال‌های اخیر، مقدار فرونشست زمین در بسیاری از نقاط کشور رو به افزایش بوده است.
روند نگران‌کننده افزایش این کسری و عدم امکان تجدیدشوندگی آبخوان‌ها حداقل در کوتاه‌مدت، موجب نگرانی بسیاری از صاحبنظران و کارشناسان حوزه‌های آب و محیط‌زیست شده است. تاکنون راهکارهایی برای جلوگیری از گسترش بحران و نجات مناطق آسیب‌دیده توسط متخصصان و کارشناسان حوزه‌های مرتبط ارائه شده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در ادامه این گزارش به منظور تحقق هدف‌های مذکور، یعنی کنترل بحران کسری آبخوان‌ها و به‌تبع آن ایجاد پدیده فرونشست زمین در مناطق آسیب‌دیده، پیشنهاد داده است که نیاز است تجربیات کشورهایی که به‌نوعی توانسته‌اند در مواجهه با حل بحران فرونشست زمین عملکرد بهتر و موفق‌تری داشته باشند مورد توجه مدیران و تصمیم‌گیران نهادهای مرتبط قرار گیرد.
در راستای تحقق این امر، نیاز است وضعیت آسیب‌دیدگی حوزه‌های مختلف محیط‌زیستی، اقتصادی، اجتماعی و احیاناً امنیت ملی در خلال وقوع پدیده فرونشست در طی سالیان اخیر بحث و بررسی شود. ضمن آنکه نیاز است روند مستندسازی و رصد نرخ فرونشست در مناطق مختلف کشور با دقت بالاتری نسبت به قبل و با کمک تجهیزات به‌روز موجود در جهان انجام گیرد.
پیشنهاد دیگر مرکز پژوهش‌های مجلس در این زمینه تاکید می‌کند: ایجاد سامانه‌های اطلاعاتی و ثبت داده جهت پایش همزمان مصرف و همچنین نرخ فرونشست یک نیاز اساسی است. رابطه مستقیم نرخ فرونشست با افزایش تعداد نقاط بهره‌برداری خصوصاً چاه‌های غیرمجاز، اهمیت ایجاد یک سیستم اطلاعاتی ثبت داده برخط در سطح ملی و با مدیریت محلی را بیش از پیش آشکار می‌نماید.
همچنین با توجه به متغیر بودن نرخ فرونشست در نقاط مختلف کشور، نیاز است که براساس وضعیت وخامت اوضاع در دشت‌های کشور، اولویت اقدامات فوری میدانی به مناطق با نرخ فرونشست بالا داده شود. ضمن انکه در راستای ایجاد یک عزم ملی برای مقابله با بحران رو به رشد فرونشست زمین در کشور، نیاز است همکاری گسترده‌ای میان نهادهای مختلف و ارگان‌های اجرایی در راستای مدیریت بحران و دوری از اختلافات سنتی و مرسوم بین سازمانی شکل گیرد.
مرکز پژوهش‌های مجلس در پیشنهادی دیگر تصریح می‌کند که گسترش، تقویت و حمایت از نهادهای اجتماعی، تشکل‌های صنفی وابسته مانند کشاورزان و سایر بهره‌برداران بخش‌های صنعتی، سازمان‌های مردم‌نهاد و نخبگان و نیروهای مورد اعتماد مردم در راستای مقابله با پدیده فرونشست، جدی و حیاتی است. ضمن آنکه یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیشِ‌روی حوزه آب و محیط‌زیست در کشور، بحث به‌کارگیری نیروی انسانی کارآزموده، ماهر و دغدغه‌مند است.
این یکی از مباحث مهم در روند کنترل بحران، آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی دقیق، بموقع و شفاف این بحران‌ها از طریق ابزارها و امکانات موجود است. ضمن آنکه در زمینه اعمال و تدوین هرگونه قانون و سند بالادستی باید از این اصل مهم که منابع آب خصوصاً آب‌های زیرزمینی یک ثروت و سرمایه ملی است، صیانت و حراست شود. باید به بهترین وجه ممکن از تعرض و آسیب به منابع آب زیرزمینی در گستره جغرافیایی کشور ممانعت شود./انتهای پیام
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی