راهکار برون رفت از بحران فرونشست چیست؟

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز، هم اکنون 359 دشت کشور از میان 609 دشت با پدیده فرونشست روبرو شده و 422 دشت کشور در فهرست ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار گرفته و برداشت آب از منابع زیرزمینی آنها به شدت محدود شده است.
در استان‌هایی که مهم‌ترین دشت‌ها و منابع آب زیرزمینی کشور قرار دارند با مشکل فرونشست مواجه هستیم که از جمله‌ می‌توان به استان‌های فارس، اصفهان، خراسان رضوی و تهران اشاره کرد.
زمانی که در استان‌های دارای جمعیت زیاد و منابع آب زیرزمینی محدود، شاهد توسعه بی‌رویه و اضافه بارگذاری بر منابع آب هستیم این فشار مضاعف وارد شده بر منابع آب، موجب ظهور و بروز پدیده‌ای به نام فرونشست می‌شود.
در چنین شرایطی راهی جز پیاده کردن سند ملی و دانش‌بنیان امنیت غذایی نداریم تا بتوانیم از هر مترمکعب آب با کمک فناوری و مدیریت بیشتر غذا تولید و کمتر آب مصرف کنیم.
چاره‌ای نیست جز اینکه نقشه راه آب کشور را به مرحله اجرا برسانیم و علاوه بر آن باید نسبت به پیشبرد اقدامات دولت چهاردهم در سند راهبردی ترکیبی با عنوان الگوی توسعه مبتنی بر آب که تالیف جدیدی از همه اسنادی است که باید همزمان درنظر گرفته شوند، اقدام جدی صورت گیرد.
بنا بر این گزارش موضوع فرونشست به‌عنوان یکی از بحران‌های جدی محیط زیستی در ایران مطرح بوده و وخامت روزافزون این بحران، نگرانی‌های جدی را به وجود آورده است. عامل اصلی شکل‌گیری این رخداد در ایران، برداشت بی‌رویه از آبخوان‌ها است که سبب افت سطح آب زیرزمینی و به دنبال آن فرونشست زمین می‌شود. با توجه به این موضوع، مهمترین روش برای مقابله با فرونشست زمین، کنترل برداشت آب زیرزمینی از آبخوان‌ها و جلوگیری از افت سطح آب زیرزمینی است.
بیشترین سهم برداشت از منابع آب زیرزمینی کشور یعنی نزدیک به 85 درصد مربوط به بخش کشاورزی است و سهم برداشت برای مصارف شرب و صنعت نیز در مجموع 15 درصد است. به این ترتیب برای کنترل افت سطح آب زیرزمینی و جلوگیری از رخداد فرونشست، کنترل برداشت آب زیرزمینی توسط بخش کشاورزی (به‌عنوان مهمترین برداشت‌کننده از منابع آب زیرزمینی) از اهمیت اساسی برخوردار است.
میزان فعلی آب مصرفی کشاورزی در کشور در حدود 81 میلیارد مترمکعب است که براساس برنامه 5ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران، این مقدار در پایان برنامه هفتم باید به حدود 65 میلیارد مترمکعب در سال کاهش یابد که بخش عمده این صرفه‌جویی باید از طریق کاهش برداشت آب زیرزمینی برای مصرف کشاورزی حاصل شود.
بدیهی است که با این کاهش برداشت 16 میلیارد مترمکعبی برای مصرف کشاورزی، گامی اساسی در متوقف کردن روند افت آب زیرزمینی و به تبع آن، کاهش و کنترل فرونشست در کشور برداشته خواهد شد.
این در شرایطی است که به منظور دستیابی به این مهم نیازمند همکاری همه دستگاه‌های ذیربط به‌ ویژه وزارت جهاد کشاورزی و نیز آحاد جامعه به خصوص جامعه و فعالان حوزه کشاورزی هستیم.
در این زمینه، توجه به موضوعاتی چون افزایش راندمان مصرف آب کشاورزی و نیز ایجاد معیشت جایگزین برای کشاورزانی که منابع آب خود را از دست داده‌اند، از اهمیت فراوان برخوردار است.
اما خالی از فایده نیست به بخشی از اقدامات وزارت نیرو در راستای جلوگیری از روند تند و صعودی فرونشست اشاره کنیم؛ وزارت نیرو در قالب طرح احیا و تعادل‌بخشی آبخوان‌ها (مصوب شورای عالی آب) و نیز به عنوان یکی از دستگاه‌های عضو کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی (مصوب هیئت وزیران)، برنامه‌های متعددی را در خصوص کنترل و مدیریت برداشت از منابع آب زیرزمینی انجام داده که از جمله مهمترین این برنامه‌ها می‌توان به انسداد چاه‌های غیرمجاز، نصب کنتورهای هوشمند حجمی بر روی چاه‌های مجاز، تشکیل و تجهیز گروه‌های حفاظت و نظارت منابع آب و نیز اصلاح و تعدیل پروانه بهره‌برداری چاه‌های مجاز اقدامات قابل ملاحظه ای را صورت داده است.
این گزارش می افزاید در این زمینه، تاکنون حدود 135 هزار حلقه چاه غیرمجاز، پر و مسلوب‌المنفعه شده است که باعث جلوگیری از برداشت غیرمجاز سالانه 3.3 میلیارد مترمکعب آب زیرزمینی می‌شود. همچنین نصب کنتور هوشمند حجمی بر روی حدود 96 هزار حلقه چاه مجاز کشاورزی نیز تاکنون باعث جلوگیری از اضافه‌برداشت حدود 0.8 میلیارد مترمکعب آب زیرزمینی شده است.
این در حالی است که در صورت همراهی مردمی و همکاری دستگاه‌های حاکمیتی با برنامه‌های وزارت نیرو در طرح احیا و تعادل‌بخشی آبخوان‌ها، امکان کنترل افت سطح آب زیرزمینی و تعادل‌بخشی اکثر آبخوان‌های کشور تا پایان برنامه هفتم پیشرفت وجود خواهد داشت که این مساله، نقشی کلیدی در کنترل فرونشست در دشت‌های کشور ایفا می‌کند./انتهای پیام

وزارت نیرو