رئیس دفتر آب و خاک سازمان محیط‌زیست گفت: تکلیف قانون حفاظت از خاک ٢ماه دیگر روشن می‌شود.
آب کم و هوا هم اغلب آلوده است؛ دو عنصر مهم برای زندگی. همه درگیر این دو هستند و از خاک جامانده‌اند؛ خاک هم آلوده است. مسأله‌ای که شاید به اندازه آلودگی آب و هوا ملموس نباشد اما اکنون بحرانی شده است. ما درحالی از این موضوع غافل شده‌ایم که خطر این نوع آلودگی از آلودگی هوایی که این روزها در کلانشهرها به ریه مردم نفوذ می‌کند، کمتر نیست. همزمان با روز جهانی خاک، رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران توجه‌ها را به این موضوع جلب و یادآوری کرد که در روزگاری نه‌چندان دور، تهران از آب و هوایی پاک و سالم و از خاکی بسیار حاصلخیز برخوردار بود اما امروز تهران، نه‌تنها آب سالم و هوای پاک، بلکه از خاک حاصلخیز هم محروم است. این آلودگی اما نه‌تنها تهران که ١١ استان مختلف را با منابع مختلفی ازجمله، نفت، انباشت زباله، فاضلاب، شوینده‌ها و... درگیر کرده است. براساس آخرین آماری که دو‌سال پیش درباره آلودگی خاک در نقاط مختلف کشور گزارش شد، استان اصفهان، جنوب تهران، عسلویه، بوشهر، زمین‌های اطراف مس سرچشمه، استان سیستان‌وبلوچستان و بخش عمده‌ای از خوزستان درشمار آلوده‌ترین مناطق ایران قرار دارند. ماجرا جایی بحرانی می‌شود که برای مقابله با این آلودگی‌ها، هنوز قانونی تدوین نشده و مسئولان سازمان محیط‌زیست می‌گویند، این اتفاق به زودی خواهد افتاد.
محمدجواد سروش، رئیس دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره انواع آلودگی‌های خاک که استان‌های مختلف را درگیر کرده، به «شهروند» می‌گوید: «آلودگی نفتی یکی از انواع آلودگی‌های خاک است که استان‌های جنوبی که گِل حفاری و چاه نفت دارند، به آن دچار شده‌اند. ازطرف دیگر، آلودگی پسماند‌ها و شیرابه‌ها هم به خاک می‌رسد و این مشکل استان‌های شمالی را درگیر کرده است. همچنین مواد شیمیایی و سم و کود هم نوع دیگری از آلودگی را پدید می‌آورند که در مناطقی ازکشور مسأله ایجاد کرده‌اند. به‌علاوه فعالیت معادن سرب و روی هم، در استان‌هایی چون کرمان و زنجان خاک را آلوده کرده است.» ریزگردها، فرسایش خاک، کاهش سفره‌های زیرزمینی، همه و همه به هم مرتبط‌اند. براساس توضیح سروش، وقتی آب کم شود، شوری خاک بیشتر می‌شود، در نتیجه کشاورزی متوقف شده و کویرزایی افزایش می‌یابد. کویرزایی خود باعث زایش گرد و خاک و ریزگرد شده و درنهایت افزایش آلودگی هوا می‌شود. او با این توضیح می‌گوید: «اکوسیستم حلقه‌ای به هم پیوسته است. آلودگی خاک می‌تواند به گیاه منتقل شود و به رودها و منابع آب زیرزمینی راه یابد. همچنین می‌تواند به شکل گردوغبار وارد سیستم تنفسی شود، اما اثرات همه انواع آلودگی‌ها، به بیماری منجر نمی‌شود. گاهی آلودگی تنها حاصلخیزی خاک را کم می‌کند.»
آلودگی فقط در تهران نیست
محمدعلی حاجی میرصادقی، کارشناس ارشد علوم خاک در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «اکنون نه‌تنها تهران بلکه تمام کلانهشر‌ها به درد آلودگی خاک دچارند. خاک در بسیاری مناطق، با آب‌های آلوده به املاح معدنی و فاضلاب‌ها آبیاری می‌شود. بعد از خشک‌شدن، باد آن را جا‌‌به‌جا می‌کند و با واسطه و بی‌واسطه به ضرر مردم تمام می‌شود. این چرخه در زمین‌های اطراف کلانشهرها و داخل شهرک‌ها درحال تکرار است.» این کارشناس ارشد علوم خاک درباره تبعات این دست آلودگی‌ها چنین توضیحی می‌دهد: «اثر آلودگی خاک بر انسان‌ها و حیوانات از دوطریق پدیدار می‌شود، یکی این‌که از راه باد با ریزگردها به‌طور مستقیم به ریه می‌رود و بیماری ایجاد می‌کند و دیگر این‌که به واسطه جذب‌شدن به گیاهان، به شکل غیرمستقیم وارد بدن می‌شود. در هر دوصورت ایجاد بیماری‌های تنفسی و همین‌طور کبدی دور از انتظار نیست.» به گفته حاجی میرصادقی، وزارت جهاد کشاورزی خود درخوزستان آلوده‌کننده مزارع نیشکر است. او در این‌باره می‌گوید: «درخرمشهر، تعداد قابل توجهی آب‌بندان درست کرده‌اند که کود، سم و املاح محلول مزارع نیشکر را درخود دارد. این آب‌بندان‌ها تالاب‌های مصنوعی هستند که با مواد شیمیایی پر شده‌اند. در ١٠هزار هکتار از مزارع نیشکر میرزاکوچک‌خان درخرمشهر، میزان بالایی از کودهای شیمیایی با آب شسته شده و به زهکش‌ها می‌رسد و بعد تمام باغ‌ها و نخلیات را آلوده می‌کند. شورشدن خاک هم خیلی جدی است. پس از جنگ بسیاری زمین‌ها با آب شور آبیاری و از حیض انتفاع ساقط شد. این موضوع در خوزستان سابقه دارد.»
تکلیف خاک در بی‌قانونی روشن نیست
با وجود تمام بلاهایی که بر سر خاک می‌رود، هنوز قانونی برای بازداری از آلوده‌کردن این عنصر ارزشمند، صادرنکردن و شورکردنش وجود ندارد. این کارشناس ارشد علوم خاک که در رابطه با تهیه پیش‌نویس قانون جامع مدیریت خاک با وزارت جهاد کشاورزی همکاری داشته، در این‌باره می‌گوید: «قانون جامع خاک را دو- سه‌سال پیش تهیه کردیم و به جهاد کشاورزی دادیم، این پیش‌نویس دو‌هزار صفحه پیشتیبان دارد و برایش زحمت کشیده شده است. بعد هم خود سازمان قانون دیگری در این زمینه تهیه کرد اما درنهایت دو‌سال پیش این لایحه از مجلس برگردانده شد.»
پس از گیرودار‌های بسیار لایحه جامعه خاک و تأخیر فراوان مجلس برای بررسی این لایحه، سرانجام نظر مجلس در‌سال ٩٢، ادغام لایحه جامع آب و خاک با لایحه منابع طبیعی بود اما کارشناسان بسیاری به‌ویژه در سازمان حفاظت محیط‌زیست این موضوع را به مصلحت ندانستند. این لایحه پیش از این نزدیک به یک‌سال درمجلس ماند ولی دوباره به دولت بازگردانده شد. لایحه‌ای که اگر تصویب می‌شد، تمام فعالیت‌های مربوط به خاک را ضابطه‌مند می‌کرد و اختصاص بودجه و اعتبارات را به دنبال داشت و ازطرف دیگر، مقررات دقیقی را برای اشخاص حقیقی و حقوقی دولتی و خصوصی اعمال می‌کرد تا با آلودگی خاک مقابله کند. در این مدت سازمان محیط‌زیست برای سامان دادن به وضع خاک کشور استانداردها و شاخص‌های آلودگی خاک را تدوین کرد اما این اقدامات بدون وجود قانون جامع خاک چندان به کار نیامده است.
قانون تا ٢ماه دیگر بررسی می‌شود
در گیرودار این بی‌قانونی اما رئیس دفتر آب و خاک این نوید را می‌دهد که لایحه حفاظت از خاک به زودی درمجلس به صورت قانون دربیاید. او به «شهروند» می‌گوید: «درمجلس قبل کارشناسی‌ها انجام شد و هیأت دولت هم لایحه را بررسی کرد. موضوع به کمیسیون‌های اصلی و فرعی هم رفت اما سرانجام وصال نداد. اکنون دوباره این لایحه به گردش درآمده و امیدواریم در کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی بررسی شود و پس از تأیید نهایی به صحن علنی مجلس برود. بنابراین ظرف یکی- دوماه آینده نتیجه می‌دهد.»
منبع:شهروند