ناس؛تنباکوی جویدنی‌ای که گاهی بی‌خطر یا کم خطر هم معرفی می‌شود، از مرزهای شرقی خودش را به دیگر نقاط کشور رسانده است.استقبال از این سوغات افغانی‌ها و پاکستانی‌ها، حالا باعث نگرانی و هشدارهایی در این زمینه شده است.
در يك نمونه دبير كل جمعيت مبارزه با استعمال دخانيات كشور با ابراز نگراني از اينكه مصرف اين ماده از جنوب شرقي كشور به ديگر استان‌ها تسري پيدا كرده، مي‌گويد:«23.7درصد دانشجوياني كه سال 92از آنها تحقيق شد، در شهر زاهدان اعلام كردند كه تجربه مصرف تنباكوي جويدني مانند ناس و پان را دارند.» به گفته محمدرضا مسجدي، دانش‌آموزان نيز از اين قاعده مستثنا نيستند و چند سال قبل تحقيق از 504دانش‌آموز در مدارس زاهدان نشان داد كه 10.4درصد آنها مصرف‌كننده ناس بوده و 17.9درصد نيز قبلا اين ماده را مصرف مي‌كردند.
عباس ديلمي‌زاده، مديرعامل جمعيت تولد دوباره هم با اشاره به اينكه مخدر ناس پديده تازه‌اي نيست، گرايش جوانان به اين ماده را تأييد كرده و مي‌گويد: «سوء‌مصرف اين مواد در مناطق جنوبي كشور بيشتر از ساير مناطق است با اين حال اين ماده در قالب مواد خوشبو‌كننده دهان و... به ساير مناطق نيز راه پيدا كرده و مشترياني از قشر جوان و نوجوان دارد.»
آنچه قديمي‌ها به آن «ناس» مي‌گويند را جوان‌ترها«پان» صدا مي‌كنند. اصلا شايد اين نام شيك‌تر براي اين ماده انتخاب شده تا جوان‌ها را بيشتر به‌خود جذب كند. ناس خارجي، پان پاكستاني، پان عربي، راجا، ويتامي، ملوان زبل، نيسوار، پان اسفناج، گوتكا، تايتانيك، آدامسي و... نام‌هاي مستعاري هستند كه براي اين ماده به‌كار برده مي‌شود كه در اشكال مختلف به‌صورت پودر، آدامس، پاستيل، قرص‌هاي مكيدني يا جويدني و با عنوان خوشبو‌كننده دهان با طعم‌هاي مختلف ازجمله نعناع يا ادويه معطر و با قيمت بسيار ارزان عرضه مي‌شود.
رد پاي اين علاقه و استقبال را در تهران و در برخي بازارها به راحتي مي‌شود پيدا كرد.نه تنها در ميدان مولوي بلكه در تعدادي از عطاري‌هاي شهر آن را به قيمت پايين و در بسته‌هاي هزار توماني هم مي‌توان خريد. اين ماده در فهرست مخدرهاي پليس نيست بنابراين با عرضه آن مخالفتي هم نمي‌شود.
تهديد سلامت
تا‌كنون در رسانه‌ها كمتر به‌وجود مواد سرطان‌زا در ناس اشاره شده است؛ درحالي‌كه گفته مي‌شود سرطان‌هاي دهان و لثه در كشورهاي افغانستان و پاكستان كه بيشترين مصرف‌كننده اين ماده مخدر هستند شيوع زيادي دارد اما به اين دليل كه تا‌كنون پيمايشي درخصوص رابطه مصرف اين ماده مخدر با شيوع سرطان در استان‌هاي جنوب شرقي كشور انجام نشده به‌طور دقيق نمي‌توان گفت شيوع اين بيماري در اين استان‌ها چقدر است. با اين حال بارها وجود مواد سرطان‌زا در انواع رايج اين نوع تنباكو در ايران به اثبات رسيده است.
خود تنباكو به تنهايي عاملي براي ابتلا به سرطان است اما زماني كه با آهك مخلوط شود اثرات مخرب شديدتري را بر سلامت فرد مصرف‌كننده مي‌گذارد چرا كه دستگاه گوارش و كليه‌هاي انسان براي جذب و دفع آهك ساخته نشده و اين ماده بايد از طريق كليه دفع شود. در نتيجه كليه فرد مصرف‌كننده دچار نارسايي‌هاي جبران‌ناپذير مي‌شود. وابستگي روحي و رواني در ناس بيشتر از وابستگي جسمي است و وابستگي به آن شبيه وابستگي به سيگار بوده و ترك آن نيز دشوار است.
بسته‌بندي جديد
رويا نوري، درمانگر اعتياد با اشاره به اينكه شكل جديد اين تنباكوها با عنوان خوشبوكننده‌هاي دهان چند سالي است كه به بازار راه پيدا كرده، مي‌گويد:«تنباكوهاي جويدني كه در گذشته در بسته‌بندي‌هاي كوچك سبز رنگ عرضه مي‌شد اين روزها براي جذب مشتري بيشتر با عنوان مواد خوشبو‌كننده دهان و در بسته‌بندي‌هاي شكيل به فروش مي‌رسد كه طيف استفاده‌كننده از آن نيز بي‌ترديد اقشار نوجوان جامعه هستند.»
اعتيادآور نبودن تنباكوهاي جويدني، ناس و پان ازجمله تبليغاتي است كه براي فروش بيشتر اين مواد به‌كار مي‌رود. به همين دليل تمايل به استفاده از اين مواد در مناطق جنوبي كشور ازجمله بندر قشم، خمير، عسلويه و نواحي‌اي كه اين ماده به راحتي وارد آنجا مي‌شود بيشتر از ساير استان‌هاست.
رويا نوري با اشاره به اينكه براي جمع‌آوري اين مواد اهتمام زيادي نشده است، مي‌گويد:«به اين علت كه بيشترين تلاش بر مبارزه با مواد‌مخدر سنتي و صنعتي متمركز شده، عملا براي جمع‌آوري اين نوع ماده مخدر كه در افكار عمومي به‌عنوان ماده‌اي بي‌ضرر شناخته مي‌شود تلاش زيادي نمي‌شود.»
ناس چه بلايي بر سر مصرف‌كننده‌اش مي‌آورد؟
آمارها حاكي از اين است كه خطر سرطان‌گونه، لثه و دهان در مصرف‌كنندگان تنباكوي جويدني و ناس 5 برابر بيشتر از افراد عادي است. در كنار اين بيماري مي‌توان به اختلال در لبخند، سايش دندان‌ها، تحليل رفتن لثه و پوسيدگي دندان‌ها اشاره كرد.
* نيكوتين موجود در ناس و تنباكوهاي جويدني 3تا 4برابر بيشتر از سيگار است؛ به همين دليل ترك اين ماده مخدر دشوارتر از سيگار است.
* ابتلا به بيماري‌هاي قلبي و عروقي و به‌دنبال آن مرگ‌ومير در استفاده‌كنندگان از اين تنباكوهاي جويدني 1.4برابر بيشتر از افراد عادي است.