«دومین "دستکند" پناهگاه زیرزمینی زیربافت شهری (شهر زیرزمینی) در کاوش‌های باستان‌شناسی در شمال استان اصفهان کشف شد.»
زهرا ساروخانی، سرپرست هیأت باستان شناسی با اعلام این خبرگفت: مردمِ سفیدشهر در آران و بیدگلِ استان اصفهان از مدتی پیش پیگیر موضوع بودند و به میراث فرهنگی اعلام کرده بودند که یک "شهر زیرزمینی" در این منطقه وجود دارد. حتی در صحبت‌هایی که با پیرمردهای منطقه داشتیم آن‌ها می‌گفتند حدود ۵۰ سال پیش از داخلِ چاهِ سردابِ یک خانه‌ی قدیمی، به آن شهر زیرزمینی رفته‌اند.
او با بیان این‌که این چاهِ قدیمی در سردابِ خانه‌ی تاریخی و مخروبه‌ی یک "بقال" قرار گرفته است، ادامه داد: ورودی‌های شهر زیرزمینی متفاوت و مخفی است. ورودی اصلی شهر زیرزمینی نوش‌آباد از طریق یک چاه بود که اکنون از نظر موقعیت جغرافیایی در کوچه قرار گرفته است و رو به بیرون است اما آن‌چه که فعلا در سفیدشهر پیدا کرده‌ایم از داخل سرداب یک خانه بوده است، فعلا این مکان ورودی اصلیِ شهر زیرزمینی است.
وی اضافه کرد: در زمانی که وارد خانه شدیم سرداب کاملا با خاک پُر شده بود. با انجامِ کار خاکبرداری متوجه وجود یک چاه در گوشه سرداب شدیم، قدری سینه‌خیز داخل فضا رفتیم تا مسیر را پیدا کردیم. چیزی حدود ۱۲۰ متر از فضا با خاک پُر شده است.
او با اشاره به صحبت‌های پیرمردهای سفیدشهر درباره‌ی این ورودی افزود: آن‌ها می‌گویند ۵۰ سال پیش که داخل این فضا شدیم، از سرداب خانه‌ی بقال رفتیم.
ساروخانی در ادامه با اشاره به موقعیت چاهِ ورودی شهرزیرزمینی بیان کرد: این چاه کوچکترین بخش سرداب است. دسترسی به سرداب نیز مشکل است بنابراین باید طبیعتا همین شهرزیرزمینی باشد چون معمولا ورودی و دسترسی فضاهای پناهگاهی برای دستکندها قدری به سختی انجام می‌شود.
او تاکید کرد: هنوز اطلاعات کاملی در باره قدمت و چگونگی گسترش این شهر زیرزمینی به دست نیاورده‌ایم و باید کاوش‌ها در این منطقه را کامل کنیم.
این باستان‌شناس با اشاره به وجود شباهت‌هایی بین این شهر زیرزمینی در سفید شهر با شهر زیرزمینی نوش‌آباد ادامه داد: اعلام نظر نهائی درباره‌ی وجود شباهت بین این دو شهر زیرزمینی به تمام شدن خاکبرداری از این فضا و انجام بررسی‌های اولیه نیاز دارد.
ساروخانی با تاکید بر وارد شدن تیم باستان‌شناس به این شهر زیرزمینی از امروز - سه‌شنبه ۱۰ بهمن- و ادامه داشتن کار کاوش‌ها در این شهر زیرزمینی اظهار کرد: حفاری در عمق ۱۵ متری زمین مشکل است، در واقع کار در شهرهای زیرزمینی سخت است. ما به سختی کار می‌کنیم و آن زمان‌بر است حتی احتمال ریزش سقف و برخی مشکلات دیگر وجود دارد، فضاها بسیار تنگ است در جایی که ۶۰ سانتی‌متر عرض دارد باید خاکبرداری کرد، اگر ما ۱۰۰ متر هم پیش برویم در این خاکبرداری باید خاک‌های اضافه‌ی مسافت صد متر را با سطل‌های خاک به دهانه چاه برسانیم.
او به زمان‌بر بودن حفاری در شهرهای زیرزمینی در ایران اشاره کرد و افزود: هر چند زمان مجوز کاوش‌های باستان‌شناسی یک ماهه است اما با توجه به این مشکلات مجوز کاوش در شهرهای زیرزمینی تا دو ماه اعتبار دارد.
سرپرست هیأت باستان شناسی شهر زیرزمینی سفیدشهر آران و بیدگل همچنین از کمبود امکاناتِ کاوش در این شرایط سخت خبر می‌دهد و می‌گوید: متاسفانه اعتبار خاصی برای این کار نداریم.
شهر زیرزمینی سفید شهر بعد از نوش آباد دومین شهر زیرزمینی شناسایی شده در ایران (دستکند پناهگاهی زیر بافت تاریخی شهر)است. شهر زیرزمینی نوش آباد که شهر زیرزمینی "اویی" نیز نامیده می‌شود در نوش‌آباد از بخش مرکزی شهرستان آران و بیدگل و در مجموعه تاریخی چاله سی شهری قرار دارد، قدمت آن به حدود ۱۵۰۰ سال قبل یعنی دوره ساسانیان برمی‌گردد.
منبع: ایسنا