تالاب گاو خونی منظره ای زیبا و تماشایی از تلافی دریاچه وکویر در قالب فلات مرکزی ایران از جمله اکوسیستم های آبی طبیعی واقع در یک منظقه خشک که میتواند در توسعه پایداری منطقه نقش مهمی داشته باشد .
به گزارش پایگاه خبری همراز نیوز ؛ تالاب گاوخونی در جلوگیری ازسیل,کنترل فرسایش خاک,ازنظرتنوع شرایط زیست حیطی ,گردشگری ,اجتماعی و اقتصادی یک مجموعه منحصر به فرد بوده که وجود تله ماسه ها ونهشته های تبخیری نمکی , گیاهان دارویی وزمینی و, وجود پرندگان مهاجر در فصل زمستان و تابستان ارزش این زیست بوم را دوچندان میکند.
این تالاب در سال1354(هجری شمسی ,1975میلادی ) در کنوانسیون رامسر ثبت و نام آن در فهرست بین المللی قرار گرفت وهمواره از بین بیش از2هزار و200تالاب ثبت شده رتبه 53 را دارد.
تالاب بین المللی گاو خونی به وسعت 476کیلومترمربع در ارتفاع یک هزار و 470متری سطح دریا ,واقع در 167 کیلومتری شرق اصفهان در کنار شهر ورزنه و درمجاورت تپه های شنی,به پیشینه عمق 150سانتی متری بیش از یک دهه است که آب به خود ندیده است.
افزایش بهره برداری بی رویه از آب رودخانه,نبود مدیریت یک پارچه برای اعمال توازن و تعادل بارگزاری ها,گسترش غیر پایدارسنتی صنایع گوناگون در این حوضه,شدت کاهش بارندگی و تغییر نوع بارش از دلایل نابودی منابع آبی استان و خشک شدن تالاب گاو خونی است .
در چند سال اخیرحدود 43 درصد کاهش بارندگی داشته ایم و طبق آمار بارش ها ،هزار و200تاهزار 400میلی متر بوده یعنی 10 تا 15 میلی متر درسال کاهش بارندگی بوده و همین امر باعث خشکی زاینده رود و تالاب گاو خونی شده است.
کاهش ورودی آب به تالاب, افزایش بی رویه سطح کشت اراضی حوضه های آبریز بالا دست, دریاچه و تالاب ها, ورود انواع آلاینده ها,شکار صید غیرمجازاجرای طرح های توسعه نظیر راهسازی خطوط انتقال نیرو, برداشت های علوفه وسایرمحصولات تالابی تغییر کاربری تالابی برای امور کشاورزی, حذف حقابه های طبیعی و تصرف اراضی از جمله چالش های خشک سالی است که تالاب گاو خونی را به خطر می اندازد .
تراژدی خشکی تالاب بین المللی گاو خونی پیامدهای ناگوار اقتصادی ,فرهنگی, زیست محیطی و بهداشتی گسترده ای از جمله بیکاری ,مهاجرت ,بیماری و از دست رفتن پوشش گیاهی وظرفیت های مناسب بوم گردی بیابان زایی و انتشار گرد و غبار و پدیده ریز گزد های سمی به مناطق اطراف و شهر های همجوار تالاب و حتی استان های همجواری را به دنبال دارد.
در شرایط بحران آب برای جلو گیر از خشکیدن رود خانه و پیامد های وحشتناک آن تامین حداقل حقابه زیست محیطی تالاب گاو خونی برای احیای برون رفت از شرایط بحران حیاتی از وظایف و اولویت های مسئولان باید باشد.
پتاسیل بالای تالاب گاو خونی برای تولید گرد وغبار
عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان در خصوص خشکی تالاب گاو خونی اظهار میکند که : در گذشته تالاب یک پیکر منحصر به فرد آبی بوده ولی در حال حاضر به شکلی درآمده که میتوند پتانسیل بالایی برای تولید گرد غبار سمی باشد .
به گفته احمد جلالیان در صورت خشک شدن تالاب گاو خونی و خطر ریزگردهای سمی و سونامی نمک اراضی این منطقه ,شهر اصفهان و استانهای همجوار را تهدید میکند .
طبق پژوهش ها و تحقیقاتی که وی با همکاری اداره محیط زیست روی تالاب انجام داده اند این تالاب به فلزات سنگینی مانند سرب,روی,کادمیوم,سونامی کلرید,وسدیم ،غنی شده و آلوده است و اگر چشمه های تولید ریز گزد آن شکل بگیرد نگران کننده خواهد بود و سبب بروز انواع بیماری ها از جمله سرطان میشود .
با توجه به گفته های این استاد دانشگاه در شرق اصفهان بر خلاف آن چیزی که میبینیم باد با سرعت زیاد ریزگزدها را به سمت اصفهان و استان های همجوار می برد و همانند یک غول خفته است که اگر بیدار شود فاجعه در کمین اصفهان و تهران است .
استاد جلالیان تاکید بر این داشت که باید مسولان کشور به این باور برسند که تالاب گاو خونی ارزش زیست محیطی بسیار بالایی دارد و اگراحیاء نشود مشکلات حاد زیست محیطی برای تعداد زیادی از استان ها از جمله تهران ایجاد میکند .
عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان ایجاد کار گروهی فعال و انجام اقدامات علمی وعملی را یک ضرورت دانست تا به طریقی این تالاب را مرطوب نگه داریم تا از ورود ریزگزد ها جلوگیری شود .
تخصیص ندادن حقابه مهم ترین علت خشکی تالاب گاو خونی
معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان اصفهان،کمبود بارش ها و خشکسالی های پی در پی را عوامل طبیعی به وجود آمدن وضعیت بحرانی زاینده رود می داند.به عقیده او تخصیص ندادن حق آبه زیست محیطی مهمترین علت خشک شدن تالاب بین المللی گاو خونی در سال های اخیر است .
حسین اکبری با تاکید بر اهمیت تامین تخصیص حق آبه زیست محیطی تالاب در شرایط بحران آب و محدود بودن منابع آبی خواسته محیط زیست را تحصیص حداقلی حق آبه که بر اساس عدالت انصاف با کم کردن سهمیه همه بخش های آب بر دانست.
به عقیده وی اساسی‌ترین مشکل نبودن اولویت زیست محیطی در اجرای طرح‌ها و بی توجهی به پیامدهای مشهود وغیرمشهود واثرات فرا نسلی آن است وبه دلیل نبود چنین اولویتی برنامه‌های احیا و یا مخاطرات مرتبط با آن به درستی حل و فصل نمی‌شود.
اکبری بیشتر مشکلات تالاب گاوخونی رامربوط به کل حوضه آبخیز میداند ، که با کاهش و تغییر نوع بارش در سال های اخیر، استمرار خشکسالی های طولانی مدت و از طرفی توجه نکردن به اصل پایداری، بهره برداری‌های مختلف و بارگذاری بیش از حد ظرفیت یک رودخانه چنین بحرانی در پی داشته است.
به گفته معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست خطرات زیست محیطی ناشی از خشک شدن تالاب و تبعات آن احساس شده است و با توجه به رویکرد و حساسیتی که وجود دارد پیگیری حق آبه رود خانه و تالاب و احیای زاینده رود در اولویت مدیریت استان و کشور است و بهبود شرایط این تالاب عزم واراده ی جمعی را میطلبد .
حجم برداشت با منابع آبی یکسان نیست
به گفته وی هررودخانه ایی دبی و حجم آبی محدودی دارد که استفاده‌ی بیش از حد آن منجر به خشکی رودخانه و تالاب انتهایی شده و فرآیند آن در صورت تغییر نکردن شرایط، بحرانی‌تر و در نتیجه به کانون گرد و غبار تبدیل میشود که تبعات اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی بهداشتی گسترده ایی دارد.
اکبری با بیان اینکه منابع آبی رودخانه زاینده رود محدود است و حجم برداشت و استفاده از رودخانه با ۵۰ سال پیش یکسان نیست، پدیده‌ی خشکسالی را جزو لاینفک طبیعت اصفهان عنوان میکند وبا توجه به افزایش جمعیت و به دنبال آن برداشت بیش از ظرفیت و قابلیت منابع آب برای مصارف صنعتی، کشاورزی و شرب تعادل بین استفاده و برداشت را برهم زده و سبب به قهقرا رفتن منابع آبی شده است.
وی یکی از مهمترین مشکلات در حوزه آب را برداشت بی رویه از منابع زیر زمینی برای کشاورزی سنتی با بهره وری بسیار پایین عنوان می کند,گونه ای که نه تنها رودخانه زاینده رود بلکه بسیاری از رودخانه‌ها و تالاب های دیگر کشور متأثر از این موضوع خشک شده‌اند.
او معتقد است درست مصرف کردن آب عامل اصلی پایداری یک منبع آبی و استفاده نادرست و بی رویه به تهی شدن ذخایر آب می‌انجامد و ما باید محدود بودن منابع آبی را باور کنیم و مردم با یک نگرش ملی همراه دولت با مصرف درست و مدیریت آب از منابع آبی کشور حفاظت کنند.
گزارش از اکرم ماندنی زاده