فولاد مبارکه تحریم خودرویی را دور زد

صنعت فولاد از جمله صنایعی است که در طی 4 دهه اخیر، رشد بی نظیری به خود دیده و تمرکز توسعه زنجیره تولید این محصول استراتژیک در طی این 40 سال به نوعی صورت گرفته تا در بازه زمانی مذکور میزان ظرفیت تولید فولاد خام کشور از 800 هزار تن به بیش از 35 میلیون تن رسیده است. زنجیره تولید فولاد نیز در کشور در طی این بازه زمانی به سرعت به سمت تکمیل رفته و در حال حاضر بخش عمده نیازهای فولادی کشور اعم از سنگ‌آهن، گندله، آهن اسفنجی، شمش، تختال، ورق و حتی لوله و پروفیل و محصولات پایین‌دستی در داخل تأمین شده است.

مضاف بر این، فولادسازان کشور در طی یک دهه اخیر با نظر به داخل و استفاده از دانش فنی بالای نیروهای خود توانسته‌اند به دانش فنی تأمین تجهیزات فولادی و ساخت قطعات مهم خطوط تولید و احداث راه‌اندازی کامل آن دست یابند. در حال حاضر فولاد مبارکه بزرگ‌ترین تولیدکننده ورق‌های فولادی در خاورمیانه و بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن اسفنجی در جهان است که با تولید 10.2 میلیون تن فولاد، نزدیک به 50 درصد نیاز فولاد کشور را تأمین می‌کند. محصولات شرکت فولاد مبارکه در کارخانه‌های کشور به بیش از 3 هزار نوع محصول تبدیل می‌شوند و ورق گرم و سرد تولید شده در فولاد مبارکه به انواع و اقسام محصولات مورد نیاز صنایع خودروسازی، تولید لوازم خانگی و انواع قوطی‌های کنسرو و صنایع غذایی، لوله و پروفیل و صنایع نفت و گاز تبدیل می‌شوند و برای کشور ارزش افزوده اقتصادی به ارمغان می‌آورد.

در حال حاضر علیرغم تحریم‌ها محصولات فولاد مبارکه اصفهان با بالاترین استانداردهای جهانی قابلیت صادرات به 40 کشور جهان را دارد. این در حالی است که در طول بیش از ربع قرن از عمر این شرکت 8 میلیارد دلار برای کشور ارزآوری داشته است.

چاره‌اندیشی برای خلق ارزش افزوده جدید در فولاد مبارکه

با وجود تنوع تولیدات فولاد مبارکه، هنوز برخی نیازهای کشور در حوزه ورق از راه واردات تأمین می‌شود و ظرفیت‌های موجود در فولاد مبارکه جوابگوی نیازهای کشور در حوزه تولید ورق مورد نیاز در لوله‌های نفت و گاز، ورق عریض لوله‌های انتقال آب، ورق‌های رویه کم‌وزن خودرو تولید ورق‌های فولادی ویژه شاسی خودروها و ماشین‌های سنگین؛ تولید ورق‌های فولادی با ضخامت کمتر و استحکام بیشتر جهت مصارف ساختمانی و صنایع لوله و پروفیل نیست و به دلیل نبود یک خط نورد مجزای دیگر در این کارخانه، هزینه فرصت بالایی در خصوص عدم تبدیل تختال مازاد به محصولات نهایی ایجاد می‌شود.

ظرفیت تولید کوره‌ها در فولاد مبارکه 7 میلیون تن و ظرفیت نورد گرم با تمام ظرفیت‌های بهبود یافته در سال‌های اخیر حداکثر 5 میلیون تن در سال است، که نسبت به ظرفیت نهایی فولادسازی 2 میلیون تن کسری دارد و برای نورد این 2 میلیون تن شمش فولادیِ اضافه، باید فکری می‌شد.

دلایل تعویق در احداث واحد نورد گرم 2

از این رو از همان ابتدای امر، احداث دو خط نورد در فولاد مبارکه در طرح‌های توسعه این شرکت پیش‌بینی شد و استارت اولیه کار احداث خط دوم نورد گرم و مذاکرات ابتدایی برای اجرای آن نیز از 12 سال قبل با طرف‌های اروپایی آغاز شد. در این بازه زمانی، دو بار مناقصه این طرح برگزار شد و هر دو بار، شرکت‌های اروپایی برنده آن شدند اما با تهدید آمریکا عقب نشستند.

پس از 12 سال بدعهدی طرف‌های اروپایی و چالش‌های پیش‌رو برای راه‌اندازی خط نورد گرم 2 فولاد مبارکه، پس از برجام نیز تلاش‌هایی برای انجام این پروژه صورت گرفت که با کارشکنی‌های آمریکا و تحریم‌های جدید همه آن‌ها مُلغی شد. از طرفی تمرکز فولادسازان کشور نیز در این سال‌ها بر رفع سایر معضلات تولید، یعنی رفع عدم تناسب ظرفیتی در زنجیره و ساماندهی تأمین مواد اولیه نظیر گندله و آهن اسفنجی بود و در همین رابطه فولاد مبارکه نیز با سرمایه‌گذاری عظیم در معادن سنگان و راه‌اندازی واحد گندله‌سازی و همچنین به دست آوردن بلوک‌های مدیریتی در سایر معادن سنگ‌آهنی این مسأله را تا حد زیادی رفع کرد و با انجام طرح‌های توسعه در مبارکه و سفیددشت، تناسب را در زنجیره خود برقرار ساخت تا در ابتدای امر، مسأله تأمین مواد اولیه به ثبات برسد و پس از آن، تمرکز بر پایین‌دست و توسعه محصولات نهایی افزایش یابد.

استفاده توان داخل در احداث خط تولید جدید

اکنون انعقاد قرارداد نورد گرم 2 در راستای تکمیل طرح شهید خرازی در فولاد مبارکه، یکی از دستاوردهای ارزنده ملی در دوران پساتحریم خواهد بود که عملیات اجرائی آن با مشارکت 50 درصدی تأمین‌کنندگان داخلی (و قابل افزایش تا 70 درصد) و 50 درصد با مشارکت خارجی در بخش‌هایی که توان داخلی برای تأمین آن وجود ندارد انجام خواهد پذیرفت.

در این قرارداد شیوه‌ای نو در مشارکت‌های خارجی در پیش گرفته شده است. به‌طوری که تأمین‌کنندگان خارجی علاوه بر تأمین قطعاتی که در داخل کشور توان تولید آن نیست، اصل تمام نقشه‌ها، برنامه‌ها، نرم‌افزارها، شیوه‌نامه و دستورالعمل‌های اجرائی را نیز به فولاد مبارکه تحویل خواهند داد که در واقع به نوعی دانش فنی و فنّاوری احداث خط نوردگرم توسط فولاد مبارکه خریداری شده و البته در ازای این بخش نیز صرفاً با تَهاتُر تحویل تولیدات فولاد مبارکه، قرارداد و عملیات اجرائی آغاز می‌شود.

به گفته حمیدرضا عظیمیان، مدیر عامل فولاد مبارکه، این پروژه با هزینه 8 هزار میلیارد تومان ظرف مدت 3 سال و با اتکا به توان داخلی و ایجاد صدها کارگاه در کشور وارد فاز عملیات اجرایی و پس از آن به بهره‌برداری خواهد رسید.

وی خاطرنشان کرد: بنابر توافقات اولیه با شرکت طرف قرار داد خارجی مقرر شده است که در جریان ساخت پروژه، انتقال دانش فنی نیز صورت گیرد. این در حالی است که 54 درصد فعالیت‌ها به دست توانمند کارشناسان و متخصصین داخلی کشور انجام می‌پذیرد ولی تمام مسئولیت طراحی و اجرا به عهده طرف خارجی خواهد بود.

ضرورت‌های احداث نورد گرم 2 در فولاد مبارکه

مدیرعامل فولاد مبارکه افزود: با توجه به نفت‌خیز بودن ایران و نیاز بسیار زیاد صنعت نفت به لوله‌های انتقال نفت و گاز که عمدتاً از نوع ترش (همراه با گوگرد بالا) است امکان تولید رول ورق برای ساخت لوله‌های با اقطار بزرگ و ضخامت زیاد وجود نداشت، نیاز صنایع نفت به تولید گریدهای جدید فولادی از قبیل API X70 است که صرفاً با راه‌اندازی این خط جدید مقدور خواهد بود.

به گفته وی، همچنین ضخامت تولیدی نورد فعلی از 1.5 تا 16 میلی‌متر است که پاسخگوی نیاز کشور به کلاف ورق، جهت استفاده در حوزه نفت، گاز و آب به محصولات با ضخامت بالاتر نیست و خط جدید، کلاف فولادی با ضخامت 1.2 تا 25.4 میلی‌متر و عرض تا ۲ هزار میلی‌متر را تولید می‌کند و این نیاز را پوشش خواهد داد.

عظیمیان تصریح کرد: نیاز گسترده صنعت خودرو به ورق‌های خاص با استحکام بالای سبک DP1180 ، برای استفاده در بدنه خودروها، باعث سبک‌سازی و استحکام بخشیدن به بدنه خودرو و در نتیجه کاهش آلودگی، ایمنی بالا و صرفه‌جویی هزینه‌های سوخت آن می‌شود که با راه‌اندازی این خط مرتفع خواهد شد.

به گفته وی، از سوی دیگر با توجه به وجود ظرفیت تولید ورق برای صنایع لوازم‌خانگی با عرض بالا در واحد نورد سرد فولاد مبارکه، این ظرفیت در خط نورد گرم ایجاد نشده است که خط نورد گرم ۲ برای صنایع لوازم‌خانگی نیز بسیار مصرف خواهد داشت.