اتهام آزار جنسی به یکی از بازیگران مشهور، نوروز داغ و پرحاشیه‌ای برای سینمای ایران ساخت. اتهامی که با چند روایت از خانم‌های مختلف همراه بود و البته پیش از این هم گفته‌های برخی دست‌اندرکاران سینما پای سینماگران و هنرمندان و افرادی از مشاغل دیگر را هم به میان کشیده و موجی سراسری و بی‌سابقه ایجاد...
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز به نقل از جام جم این روایت‌ها با بیانیه جمعی از زنان سینماگر، بیانیه انجمن صنفی برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان سینما و حمایت و همراهی چند سینماگر مرد همراه شد اما با وجود اظهارنظر دبیر ستاد حقوق بشر ایران و دستگاه قضا و خانه سینما به‌عنوان مهم‌ترین نهاد صنفی در سینمای ایران، خبری از واکنش دیگر نهادها به‌ویژه انجمن بازیگران، سازمان سینمایی و وزارت ارشاد نیست و خود متهمان این ماجرا هم سکوت را ترجیح داده‌اند.
آنچه مسلم است مسبوق به سابقه بودن این مسائل است که پیشتر هم در سینمای ایران وجود داشته اما حالا فرصتی برای فریاد زدن این ناامنی و تظلم و عدالت‌خواهی فراهم شده‌است.
این‌که موارد پراکنده و هرازگاهی قبلی در سینمای ایران به سرانجام نرسیده را باید به دلایلی همچون ملاحظات اخلاقی و واهمه از بیکاری مربوط دانست. با این حال موج و جریان اخیر، دل و جرات بیشتری به خانم‌های آسیب‌دیده برای افشاگری و رسوا کردن متخلفان و آزارگران داده‌است.
مورد مهم و قابل اشاره دیگر این‌که، مشکلات سینما صرفا محدود و منحصر به بحث اخلاقی و فساد اخیر نیست و انحرافات مالی و شکل و شمایل مافیایی را هم در بر می‌گیرد. همه اینها به‌اضافه همین مسائل اخیر، به‌شدت نیازمند ورود و بررسی فوری خانه سینما، سازمان سینمایی، وزارت ارشاد و قوه قضاییه است تا سینماگران به‌ویژه خانم‌ها در فضایی سالم و ایمن و بدون نگرانی به فعالیت خود ادامه دهند و در میان حفظ کرامت انسانی و حفظ شانیت خانم‌ها، کوچک‌ترین مجالی برای جولان آزارگران و بیماران سینما نباشد.
نشت محتوای فیلم‌ها به پشت صحنه
انسیه شاه‌حسینی، نویسنده و کارگردان سینما درباره بحث فساد و خشونت و آزار جنسی در سینمای ایران به جام‌جم گفت: این مسائل در سطح جامعه و در همه مشاغل وجود دارد اما در محیط سینما و ورزش چون ویترین هستند، بیشتر دیده می‌شود. به نظرم همه چیز به خود آدم‌ها بستگی دارد. مثلا زمان قدیم و در دوران قبل از انقلاب، چنین مسائل و حاشیه‌هایی در جامعه پرستاری مطرح بود اما به نظرم فارغ از بعضی شایعات و حرف و حدیث‌ها در همه مشاغل، همه چیز به خود آدم‌ها برمی‌گردد.
کارگردان فیلم‌های «زیباتر از زندگی» و «شب‌بخیر فرمانده» بخشی از این حاشیه‌ها را متاثر از مضامین خود فیلم‌ها هم دانست و افزود: یک مقدار هم محتوای درون فیلم‌ها به بیرون هم نشت می‌کند.
یعنی وقتی خودمان به‌عنوان پرچمدار فرهنگی فیلم‌هایی می‌سازیم که قبح یک‌سری مسائل در آنها ریخته می‌شود و برخی فسادها را در بعضی آثار مد می‌کنیم یا خیلی عادی از کنارشان می‌گذریم، نشتی آن به بیرون و به واقعیت هم سرایت می‌کند. وقتی مدیران فرهنگی ما نظارت آنچنانی ندارند و فیلم‌هایی ساخته می‌شود که تاثیر مخرب روی مخاطبان می‌گذارد و تماشاگران را به رستگاری نمی‌کشاند، نتیجه‌اش این می‌شود که ترکش این تخریب‌ها زودتر از تماشاگر به خود عوامل و سازندگان آثار می‌رسد.
وقتی قصه و فیلمنامه‌ای با موضوع و محتوای سلامت ساخته می‌شود و دیالوگ‌های متینی دارد، خودبه‌خود روی رفتار تک‌تک عوامل فیلم تاثیر می‌گذارد. چه‌بسا خودم سر صحنه شاهد بودم وقتی بازیگر دیالوگ دلنشین، سلامت و تاثیرگذاری را بیان می‌کند، عوامل پشت‌صحنه تحت تاثیر قرار می‌گیرند و گریه می‌کنند.
حتی این اتفاق روی رفتارشان نسبت به بغل‌دستی آنها هم تاثیر می‌گذارد. حالا پشت‌صحنه فیلم‌هایی که فقط و فقط هدفشان این است که به هر قیمتی پول دربیاورند، اتفاقاتی که جلوی دوربین می‌افتد (چه مثبت و چه منفی)، مطمئن باشید که به پشت دوربین هم کشیده می‌شود. در این شرایط است که گاهی سینما خودش هم خودش را نابود می‌کند.
البته این چیزی که به آن اشاره می‌کنم، بخشی از ماجراست. شاه‌حسینی، نقش هدف و انگیزه خود سینماگران را هم در این جریان موثر دانست و گفت: سینماگران برای چه به سینما می‌آیند؟ مولانا می‌گوید هر چیز که در جستن آنی، آنی. آنهایی که برای شهرت و پول وارد سینما می‌شوند، تن به هر چیزی می‌دهند. چون یک وجهه سینما، قدرت‌آفرینی است. یعنی آدمی که قبلا هیچ‌کس او را تحویل نمی‌گرفت، حالا در خیابان برای او راه بند می‌آید. حالا هم که مد شده برخی چهره‌های بازیگری با دو سه تا از این گردن‌کلفت‌ها و بادیگاردها به این‌طرف و آن‌طرف می‌روند و باعث می‌شود حس خدایی به آنها دست دهد. فارغ از این روند وحشتناک اخلاقی، می‌گویند کسانی که به هر قیمتی قدرت می‌خرند، عدالت هم می‌فروشند. وقتی عدالت نباشد، زورگویی و ظلم و هزار ماجرای دیگر پیش می‌آید.
این تهیه‌کننده و کارگردان سینما افزود: البته درباره این جریان، یک سری سوار موج شده‌اند و براساس آن موج حرکت می‌کنند. وگرنه چند سال پیش مرحوم فرج ا... سلحشور هم به این مسائل اشاره کرده بود اما ترور شخصیتی شد. چرا؟ چون زمانش نرسیده بود و مد نشده بود و حمایت جهانی پشت آن وجود نداشت. برای این‌که ظلم‌ستیزی در جهان سوم به خصوص در این جامعه تاریخ مصرف دارد. ولی الان چون مد شده و موجی راه افتاده، برخی آن را مطرح کرده‌اند اما در مجموع، آن فسادی که از درون قصه‌های سینما به بیرون نشت می‌کند، یقه خودش را گرفته‌است.
شاه‌حسینی درباره راه‌حل اورژانسی ماجرا هم توضیح داد: زمانی در این سینما اگر کسی به کسی چپ نگاه می‌کرد، چند سال ممنوع الکار می‌شد. بنابراین خیلی از سینماگران مراقب لباس پوشیدن‌شان، مهمانی رفتن‌شان و چیزهای دیگر بودند. اگر در یک مهمانی عکس نامناسبی گرفته می‌شد و آن عکس به دست ارشاد می‌رسید، آن شخص ممنوع‌الکار می‌شد.
البته الان اعتقادی به نظارت‌هایی از این دست ندارم اما به نظرم یک‌سری مواظبت‌ها از سمت خود سینماگران شود، شاید جلوی برخی از این اتفاقات گرفته شود. این مراقبت‌ها مثل یک واکسن عمل خواهدکرد اما الان بعضی چیزها ارزش می‌شود که باعث تعجب است. به عنوان مثال در برخی از این تلویزیون‌های فرعی و اینترنتی، بعضی از این خانم‌های بازیگر را می‌آورند و بعد مجری، عکس برخی بازیگران مرد را به آنها نشان می‌دهد و می‌پرسد به نظر شما کدام جذاب‌تر و خوش‌تیپ‌ترند؟!
وقتی چنین چیزهایی مطرح می‌شود، همه ارزش‌ها به این سمت می‌رود. در چنین وضعیتی، نباید آدم انتظار داشته باشد آدم‌ها مواظب رفتارشان باشد که این اتفاقات نیفتد. در مجموع در شکل‌گیری این جریانات، همه چیز به هم ربط دارد، از رفتار خود اشخاص تا تربیت خانوادگی و این‌که با چه هدف و خواسته‌ای وارد سینما شده‌اند. وقتی سینماگران فقط دنبال ویترین باشند، برای رسیدن به اهداف‌شان به هر چیزی تن می‌دهند. البته تاکید می‌کنم آدم خوب و بد در همه جا هست و در همین سینما هم مردان و زنان بسیار باسواد، باشعور و مومن داریم که باعث افتخار ما هستند. از آن سو هم یک سری سینماگر مرد و زن داریم که متاسفانه اشتباهی وارد سینما شده‌اند و برای رسیدن به هدفشان همه کار می‌کنند.
بیگانه با ارتباطات جدید سینما
غلامرضا آزادی، از مدیران فیلمبرداری و تهیه‌کنندگان پیشکسوت سینمای ایران است که سال‌ها با همسرش فریال بهزاد، سابقه فعالیت سینمایی دارند. این سینماگر درباره حاشیه‌های اخیر و غیراخلاقی سینما به جام‌جم گفت: این مساله پیچیده‌ای است و نیاز به بررسی دقیق دارد. سوال من اما این است که چرا در دهه‌ها و سال‌های پیش از این خبرها و سروصداها نبود. همه اینها مسائل جدید و مربوط به این چند سال اخیر سینمای ایران است. ما هم که با سینمای جدید کاری نداریم و مشکل‌شان هم به خودشان ربط دارد. وقتی سینما فضایی ایجاد کرده که تمام آدم‌های گذشته را کنار گذاشته و ما جرات نمی‌کنیم کار کنیم، چه حرفی برای گفتن می‌ماند. شما بگویید چند نفر از سینماگران قدیمی امروز کار می‌کنند. باور کنید ما با این ارتباطات جدید سینما بیگانه‌ایم. زمانی که نسل ما کار می‌کرد، هیچ‌کدام از این مسائل نبود. خانوادگی و دوستانه کار می‌کردیم و هیچ مشکلی هم پیش نمی‌آمد.
این‌که چرا در این سال‌ها این اتفاق می‌افتد، نیاز به ریشه‌یابی دارد. وقتی خودم در سینما نیستم، چطور می‌توانم راه‌حل بدهم و نظرم را بگویم. حتی جشنواره فیلم فجر تماسی با ما نمی‌گیرد که حالت چطور است و بیا بلیتی بگیر و داوری کن و مشورتی به ما بده. وقتی اصلا به این سینما راهی نداریم، مسائل‌شان را هم خودشان حل کنند.
من ۸۰ فیلم سینمایی فیلمبرداری کرده‌ام اما در هیچ‌کدام از این فیلم‌ها چنین اتفاقاتی رخ نداده که این روزها درباره آن صحبت می‌کنند. هیچ مشکلی برایمان پیش نیامد که نتوانیم آن را در درون گروه حل کنیم. چون همه چیز را رعایت و کار می‌کردیم. این سینماگر بحث فساد مالی را هم در ایجاد این شرایط موثر دانست و گفت: آن موقع فیلم‌ها را با هزینه‌های پایین و معقولی می‌ساختیم اما الان وجود پول‌های بادآورده در سینما ریشه سینما را خشکانده و به سهم خود زمینه‌ساز این مسائل حاشیه‌ای و فسادهای دیگر شده‌است.
هرجا که پول بیش از حد است، فساد هم وجود دارد. این‌که هنرپیشه‌ای تا دیروز ۱۰۰میلیون می‌گرفت، اما حالا ناگهان یک میلیارد تومان دستمزد می‌گیرد، مستعد حاشیه‌های این‌چنینی است. آن موقع ما با هزینه‌ای منطقی فیلم می‌ساختیم و اکران می‌کردیم و با درآمد حاصل از آن سراغ تولید فیلم بعدی می‌رفتیم اما الان فیلم‌ها با هزینه‌های میلیاردی ساخته می‌شود ولی معلوم نمی‌شود چقدر می‌فروشد. این پول‌ها از کجا می‌آید که تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار اصلا نگران ساخت فیلم و بازگشت سرمایه نیستند. وقتی سیستم اقتصادی سلامت نباشد، هزار فساد دیگر از جمله همین‌هایی که اخبارش منتشر شده، به وجود می‌آید.
نیازمند فرهنگ‌سازی هستیم
محمدرضا شرف‌الدین، تهیه‌کننده سینما درباره حواشی اخیر سینمای ایران به جام‌جم گفت: اول انقلاب حضرت‌امام (ره) فرمودند ما با سینما مخالف نیستیم، با فحشا مخالفیم. اگرچه امروز فحشای آشکار در سینما نیست ولی متاسفانه فساد وجود دارد و ما از گوشه و کنار چیزهای موثقی می‌شنویم که چه اتفاقاتی می‌افتد.
در مجموع همه چیز به خود افراد بستگی دارد. بسیاری از خانم‌های شریف سینما هستند که کسی جرات نمی‌کند در چشم آنها نگاه کند. به قدری این خانم‌ها جذبه دارند و با نجابت و پاکدامنی زندگی می‌کنند و از سلامت نفس برخوردارند که دیگران اجازه هیچ توهینی به خود نمی‌دهند. به عنوان نمونه خانم‌ها رویا تیموریان و رخشان بنی‌اعتماد که خودم هم افتخار همکاری با آنها را داشته‌ام، از الگوهای نجابت در سینمای ایران هستند. از سوی دیگر شعری است که می‌گوید چشم مخمور غزال صیاد را بر سر شوق آورد.
متاسفانه برخی خانم‌ها با رفتار نامناسب کد می‌دهند و باعث سوءاستفاده افراد می‌شوند. به اعتقاد من جای این افراد در سینما نیست. یکی از مهم‌ترین وظایف تهیه‌کنندگان، صیانت از گروه‌شان است. آنها وظیفه بزرگی و پدری بر گروه دارند. البته ذکر این نکته ضروری است که این مسائل منحصر به سینما نیست و در جامعه و در مشاغل دیگر هم وجود دارد. رئیس اسبق انجمن سینمای دفاع مقدس ادامه داد: برخی فضای حقیقت و مجاز را در سینما با یکدیگر اشتباه گرفته‌اند و اینقدر در فضای مجازی حرفه خود غرق شده‌اند که رفتار و اعمالشان در این فضا را بخشی از حرفه خودشان می‌دانند.
متاسفانه در این نوع نگاه، خانم‌ها بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرند. شرف‌الدین یکی از راهکارهای مقابله با این خشونت و فساد را اقدام فوری و در لحظه دانست و گفت: چرا وقتی آن خانمی که با او تعرض شده، بلافاصله با ۱۱۰ تماس نگرفت تا پرونده گردن‌کلفتی برای آن متجاوز نامرد تشکیل دهد و آن را ممنوع الکار کند؟ چرا بعدا به حراست ارشاد مراجعه و آن را گزارش نکرد؟ بنابراین بهترین اقدام در چنین مواردی، گزارش به پلیس و مراجع انتظامی و قضایی است.
درمجموع صیانت از گروه فیلمبرداری به عهده تهیه‌کننده است و او باید از گروهش مراقبت کند اما بحث نظارت برعهده صنف و نهادهای صنفی است. خودم در موردی غیرحرفه‌ای و غیراخلاقی که در یکی از فیلم‌هایم پیش آمد، کارم را متوقف کردم و مسؤول نظارت و ارزشیابی را سر صحنه آوردم و گفتم برو با این خانم صحبت کن و آن خانم هم درباره رفتار غیراخلاقی فردی در گروه، گزارش کرد. معتقدم فارغ از گزارش‌های آنی در صورت وقوع تخلف، نیاز به فرهنگ‌سازی‌های اساسی در سینما داریم و باید آدم‌های آلوده را قرنطینه کرد. به هرحال در جامعه از جمله در سینما میکروب وجود دارد و نمی‌توانیم بگوییم همه جا استریل است.
قوانین باید شفاف شود.
محمدرضا شفاه، تهیه‌کننده سینما درباره حاشیه‌های اخیر و غیراخلاقی سینمای ایران به جام‌جم گفت: اعتقاد دارم آنچه درباره فساد و اقسام آن در سینمای ایران مطرح می‌شود، مختص و منحصر به سینما نیست. در همه شغل‌ها و در همه صنف‌ها بخش‌هایی وجود دارد که دچار فساد هستند و باز در همه مشاغل، بخش‌هایی هم هستند که سلامت کار می‌کنند. سینما هم از این قاعده مستثنا نیست.حتما در سینما هم کسانی هستند که از موقعیت‌ها و جایگاه‌های خود سوءاستفاده‌هایی می‌کنند و در مقابل کسانی هم هستند که سال‌های سال، سالم کار می‌کنند.
تهیه‌کننده فیلم‌های هناس و دیدن این فیلم جرم است درباره راهکار حل این معضل هم بیان کرد: این‌گونه نیست که در سینما راه‌حل مجزا و مختصی برای حل این مشکل وجود داشته باشد. شاید آن چیزی که باعث می‌شود این موضوع درباره سینما تا حدی مطرح و بغرنج شود، به این دلیل است که سینما به عنوان یک صنعت- هنر- رسانه،خیلی در مقابل دیدگان مردم است و بیش از هر صنف دیگری دیده می‌شود. در این وضعیت، طبیعتا اشکالات و خوبی‌هایش هم بیشتر از مشاغل دیگر دیده می‌شود. پیرو همین شرایط، مردم هم به عنوان مخاطبان فرهنگ انتظار دارند در صنف سینما چنین اتفاقاتی کمتر باشد یا اصلا رخ ندهد.
همچنین ذکر این نکته ضروری است که منظور از فساد، فقط هم اخلاقی نیست و ما پیش از این در برخی پروژه‌های سینمایی، گزارش‌هایی از فسادهای مالی هم داشتیم. حل این قبیل مشکلات در سینمای ایران، نیازمند شفاف شدن قوانین است. یعنی نیاز داریم در هر صنفی قوانین مشخصی وجود داشته باشد که دست متخلف و افرادی را که اهل سوءاستفاده هستند ببندد و محدود کند که نتوانند فساد کنند. از آن‌طرف هم همین ناامن شدن فضا برای کسانی که تخلف می‌کنند، موثر خواهدبود و رسانه هم به کمک می‌آید و پیگیری می‌کند تا سره از ناسره مشخص شود.
شفاه ادامه داد: آن چیزی که بیش از همه اینها اهمیت دارد این است که خود صنف و اهالی سینما با کسانی که در مظان این اتهام هستند و به خاطر همکاری‌های مختلف از آنها شناخت دارند، برخورد و این مسائل را رفع و رجوع کنند و با هرکس که در این زمینه‌ها تخلف می‌کند، برخورد قانونی انجام دهند و اجازه ندهند این مسیر با مخفی شدن و با تاریک ماندن قصه ادامه پیدا کند. این خود اهالی سینما هستند که باید فضا را امن نگه دارند. تاکید می‌کنم راه‌حل‌هایی که برای رفع این مشکلات در سینما وجود دارد، آن چیزی است که در همه صنوف دیگر باید درباره مقابله با فساد رعایت شود.
ورود دستگاه قضا به پرونده خشونت علیه زنان در سینما
دبیر ستاد حقوق‌بشر در واکنش به اظهارات درخصوص اعمال خشونت علیه برخی بازیگران زن در عرصه سینما گفت: «عرصه هنر، از آنجا که جزئی مهم از فرهنگ است، باید به دور از هرگونه آسیب باشد.» آن‌طور که پایگاه اطلاع‌رسانی ستاد حقوق‌بشر، گزارش داد، کاظم غریب‌آبادی معاون امور بین‌الملل قوه قضاییه و دبیر ستاد حقوق‌بشر جمهوری اسلامی ایران، در واکنش به اظهارات درخصوص اعمال خشونت علیه برخی بازیگران زن در عرصه سینما گفت: «عرصه هنر، از آنجا که جزئی مهم از فرهنگ است، باید به دور از هرگونه آسیب باشد و کسانی که در این عرصه فعالیت می‌کنند، باید به مسوولیت سنگین خود در قبال جامعه واقف باشند.» او افزود: «از زنان باید به دلیل این‌که بیشتر در معرض آسیب‌پذیری قرار دارند، در عرصه هنر و به‌ویژه سینما حمایت و محافظت شود.»
غریب‌آبادی ضمن تاکید بر کرامت انسانی و حفظ حریم خصوصی افراد و ضرورت ایجاد امنیت روانی و شخصیتی برای زنانی که خواهان فعالیت در عرصه اجتماعی و فرهنگی هستند، از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهادهای صنفی در حوزه سینما خواست تا سازوکارهایی را طراحی کنند که زنان بتوانند بدون دغدغه در حوزه سینما فعالیت کنند و چنانچه با هرگونه خشونتی مواجه شدند، فورا به آن رسیدگی شود. دبیر ستاد حقوق‌بشر ضمن اعلام آمادگی قوه قضاییه برای رسیدگی به شکایات در حوزه خشونت علیه زنان، ابراز امیدواری کرد تا لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در برابر خشونت، هرچه سریع‌تر به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد./ انتهای پیام