کوتاهی پرده‏ نقره ‏ای در برابر آزادگان

 26مرداد 1369سند افتخار رزم، ایثار و مقاومت است.سندی که در کتاب‎ها و قاب دوربین عکاسان روایت و یا ثبت شده است اما بر پرده نقره‏ای سینما جایی نداشته است.

حفظ خاطرات ایثار و استقامت «آزادگان» در حوزه نشر
به جرأت می‏توانم بگویم که حوزه نشر و کتاب از معدود حوزه‌های فرهنگی است که در حفظ خاطرات ایثار و شهادت گام‎های مثبتی برداشته است.خاطره نوشت «آزادگان» در شرایطی که جنایات رژیم بعث را بازگو می‏کند، سند ایثار جوانان و نوجوانانی است که به جای خودکار و نیمکت مدرسه، اسلحه و خاکریز را انتخاب و 8سال مردانه از خاک میهن دفاع کردند.«آن بیست و سه نفر» خاطرات احمد یوسف‏زاده ، «من زنده‌ام» خاطرات معصومه آباد، «پایی که جاماند» خاطرات سید ناصر حسینی‌پور، «نورالدین پسر ایران» خاطرات نورالدین عافی و ....نمونه‏هایی از سند مقاومت رزمندگان در اسارت است که برای مخاطبان مکتوب شده است.
انتشارات «سوره مهر» وهمچنین «روایت فتح» در کنار ناشرانی چون «بروج» و «فاتحان» در ثبت مکتوب لحظات «اسارت و استقامت» نقش مهمی ایفا کرده‏اند.

سهم حوزه تجسمی از استقامت
حوزه تجسمی به ویژه «عکس» هم به خوبی دین خود را به «دفاع مقدس» ادا کرده است.تشکیل و راه‏اندازی انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس از سال 80 که یکی از اهداف آن شناسایی عکاسان دفاع مقدس است،گام مثبتی برای حفظ فرهنگ ایثار و شهادت محسوب می‎شود. این انجمن با روش‌های جمع آوری تاریخ شفاهی، جمع آوری اطلاعات عکس و ... در صدد کشف و حفظ عکس‎های دفاع مقدس بوده ، به طوریکه به گفته مدیرعامل این انجمن بیش از یک میلیون فریم نگاتیو عکس مرتبط با انقلاب و دفاع مقدس جمع‏آوری شده است.
سیدعباس میرهاشمی افزود: این انجمن به‌طور خودجوش به همت تعدادی از عکاسان و با احساس نیاز نسبت به جمع‌آوری، سامان‌دهی، اسکن، استانداردسازی، آرشیو و ... آثار مربوط به حضور حماسی مردم در انقلاب و دفاع مقدس تشکیل شد و به منظور ارائه خدمات بهتر به علاقه‌مندان، به خصوص محققان و پژوهشگران، این مجموعه فعالیت خود را تحت حمایت موسسه روایت فتح در دو عرصه انقلاب و دفاع مقدس پیگیری کرد.
وی حفظ انسجام و تقویت ارتباط با عکاسان انقلاب و دفاع مقدس را بخش دیگری از اهداف و برنامه‌های انجمن دانست و افزود: جمع‌آوری بیش از یک میلیون فریم نگاتیو و عکس اورجینال جنگ از عکاسان و مراکز مرتبط با جنگ تحمیلی، برگزاری نمایشگاه‌های عکس با استانداردهای لازم برای مراکز و مجموعه‌های مختلف فرهنگی، انتشار و عرضه کتب تخصصی عکس و عکاسان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و چاپ 19 جلد کتاب از تصاویر مربوط به انقلاب و دفاع مقدس در سطح استانی و ملی مثل زن در دفاع مقدس، خرمشهر، اصفهان در دوران دفاع مقدس، حماسه الوند درباره استان همدان و نیز دو مجموعه در حال چاپ از استان های آذربایجان شرقی و کرمانشاه و به‌طور کلی نگهداری، تدوین و حمایت از آثار عکاسی جنگ تحمیلی و انقلاب، از عمده برنامه‌های این انجمن است.

حمایت «صحنه» از «دفاع مقدس و آزادگان»
الحق و الانصاف نباید از زحمات هنرمندان حوزه «نمایش» و«تئاتر» در حفظ حرمت شهدای دفاع مقدس، فرهنگ اسارت و حوادث و موضوعات دوران اسارت رزمندگان غفلت کرد. اجرای نمایش‌های مولتی مدیا«فصل شیدایی» و«فصل وصل»،«اروند خون» و همچنین برگزاری جشنواره تئاتر خیابانی با موضوع اسارت و آزادگی همچون جشنواره‌ي تئاتر خياباني «فصل رهايي» و جشنواره سراسری تئاتر مقاومت از جمله اقداماتی است که در حوزه «تئاتر» اجرایی شده است.هرچند همواره این گله وجود داشته که در حوزه تئاتر دفاع‎مقدس و به ویژه روایت«اسارت» رزمندگان دچار کمبود متن نمایشنامه و یا تکراری بودن سوژه‏ها شده‎ایم اما استقبال کم‎نظیر از نمایش‎های این حوزه بیانگر آن است که مخاطبان هنوز از «صحنه» تئاتر دفاع مقدس حمایت می‎کنند.

آزادگان و دست‌های خالی سینما
اما پرده جادویی سینما و حکایت مردان دفاع مقدس. سال‎های دهه 60 تا نیمه دهه 70 سینمای دفاع مقدس جایگاه خاص خودش را داشت و دغدغه بسیاری از کارگردانان بود.حتی غالب کارگردانان به خاطر این ژانر سینما، به موفقیت و نامداری رسیدند.«عقاب‏ها»،«کانی مانگا»،«مهاجر» «بر بال فرشتگان» تا «از کرخه تا راین» و «بوی پیراهن یوسف»، «سفر به چزابه»، «آژانس شیشه‌ای» و «لیلی با من است » برخی ازفیلم‌های به یادماندنی این 2دهه است. اما دهه ۸۰ یکی از کم رونق‌ترین دهه‌ها در ساخت آثار سینمای جنگ و دفاع مقدس بود. «قارچ سمی» سیزدهمین فیلم بلند رسول ملاقلی‌پور،«اشک سرما»ی حمید عزیزنژاد و« دوئل» احمدرضا درویش ازفیلم‌های جنگی دهه ۸۰ بود که در دوران ساخت خود سرو صدای فراوانی به پا کردند. «شب بخیر فرمانده» انسیه شاه‌حسینی و البته فیلم «روز سوم» محمدحسین لطیفی در کنارفیلم«سیزده ۵۹ » که در سال ۱۳۸۹ به کارگردانی سامان سالور ساخته شد و نگاهی به آدم‌هایی داشت که پس از جنگ نتوانسته‌اند با شرایط امروز جامعه کنار بیایند را شاید بتوان از مهمترین فیلمهای دفاع مقدس این دهه نامید. در دهه چهارم یعنی دهه کنونی، آثار دفاع مقدس رنگ وبوی دیگری گرفت.تغییر در نوع پردازش به این قبیل آثار سبب شد که مخاطب دوباره از این ژانر استقبال خوبی داشته باشد. «بوسیدن روی ماه»، «شیار ۱۴۳»،«چ» و حالا هم «ایستاده در غبار» روایت دفاع مقدس از زوایای دیگر است. اما آنچه در بعد سینمای دفاع‌مقدس به چشم می‎خورد، شاید بی‎تفاوتی کارگردانان نسبت به موضوع «آزادگان» باشد؛ موضوعی که می توانست از 26 سال پیش تاکنون دستمایه فیلم‏نامه‎های بیشماری باشد. کلی ایده و سوژه و یک دریا حرف و اتفاق درباره سرنوشت‌ها و اتفاقات عجیبی که برای آزادگان پیش آمده بود می‎توانست در حفظ و نشر فرهنگ مقاومت به نسل کنونی موثر باشد.
اما در حوزه سینما و مبحث «آزادگان» آنقدر ضعیف عمل کرده‎ایم که توجیه‎پذیر نیست. متاسفانه در ثبت رشادت‌ها و وجوه مختلف دوران اسارت آن همه آزاده که هر کدام به قدر ده‏ها فیلم خاطره داشتند، تمام توان سینما فقط معطوف به ساخت یکی دو فیلم بوده است./