عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی گفت: خودکشی از وقایعی است که اطلاعات آماری دقیقی در مورد آن نداریم.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز، حسین نوری نیا در اولین کرسی آزاد اندیشی وزارت بهداشت با موضوع «سلامت روان و پدیده خودکشی در کار سلامت»، با بیان اینکه خودکشی با قصد و اراده فرد و به ظاهر بدون دخالت مستقیم دیگری و یا دیگران رخ می دهد، افزود: عمدتا پدیده خودکشی را امری فردی می بینیم و گاه در ذهن و قلم برخی به مرگ خودخواسته تقلیل می یابد و مسئولیت آن را بر دوش فرد قربانی می گذارد.
وی با اشاره به اهمیت عوامل فردی در پدیده خودکشی، گفت: عوامل فردی فاقد کفایت نظری در تحلیل و تبیین خودکشی است چراکه همه افرادی که اختلالات روانی دارند، دست به خودکشی نمی زنند و یا همه کسانی که دست به خودکشی می زنند، لزوما دارای اختلالات روانی نیستند و می توان عوامل دیگری را برای آن فهرست کرد. خودکشی عمدتا ناشی از مجموعه عوامل بیرونی و ساختاری و فشار آن بر فرد است که فرد را در تنگنای انتخاب مرگ و زندگی قرار می دهد.
نوری نیا خاطرنشان کرد: تاکید صرف بر انگیزه های فردی در خودکشی، غفلت از تاثیر ساخت اجتماعی و یا جایگاه فرد در نظام اجتماعی است. خودکشی در جوامع انسانی، امری عام است و می توان آن را در تمام جوامع و دوره های مختلف تاریخی سراغ گرفت. هرچند گفته می شود خودکشی با عوامل اجتماعی و محیطی در ارتباط تنگاتنگ است اما همیشه و در هر شرایطی به عنوان مساله و امر اجتماعی، بروز پیدا نمی کند.
وی از نرخ خودکشی و احساس عمومی نسبت به رواج و تمایلات به خودکشی و نیز تفاوت های موجود میان اقشار اجتماعی به عنوان عواملی برای اجتماعی دانسته شدن خودکشی یاد کرد و گفت: نرخ خودکشی بازتابی از کیفیت و ضعف در روابط اجتماعی در جمعیت است که می تواند این نرخ را دستکاری کند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی گفت: درست است که نرخ خودکشی، خودش را در آمارها نشان می دهد اما تکرار مواجهه با مصادیق خودکشی، فهم و ادراک عامه را به سوی مساله خودکشی، معطوف و این پدیده را به نوعی از ترس اجتماعی تبدیل می کند که نکند اطرافیان ما را نیز دربر گیرد.
نوری نیا با اشاره به خودکشی در شرایط آنومیک در نگاه دورکیم، از جامعه شناسان بزرگ، یادآور شد: خودکشی همانند ویروس، پدیده ای مسری و سرایت پذیر است که در این شرایط اگر ماسک حمایت اجتماعی نداشته باشیم، افراد مستعدی برای اندیشیدن به خودکشی و حتی اقدام به آن هستیم.
وی تصریح کرد: وقتی عضوی از کادر سلامت که از نگاه بیرونی دارای شغلی با منزلت اجتماعی نسبتا بالاست و فردی موفق در زندگی شخصی و اثرگذار در محیط خود ارزیابی می کنیم، دست به خودکشی می زند برای ما که خارج از فضای کاری و ارتباطی آن فرد هستیم، امری عجیب به نظر می رسد اما در اجتماع پزشکان ممکن است خودکشی به عنوان راهی برای رهایی از فشارهای محیطی و کاری وارد ذهن و روان آنها شود.
به گفته نوری نیا در بین جامعه شناسان، امیل دورکیم به طور خاص خودکشی را مورد بررسی قرار داده و تلاش کرده آن را به عنوان مساله اجتماعی نشان دهد و نسبت نرخ خودکشی را با انسجام و انتظام اجتماعی، تبیین کند. در نظر او میزان قوت پیوند اجتماعی هر جامعه با نرخ خودکشی، ارتباط دارد.
وی ادامه داد: چون هنجارهای اجتماعی محیط کار کادر سلامت بیش از حد طاقت فرسا و انعطاف ناپذیر است با نوعی از انتظام افراطی روبرو هستیم که فاقد مشوق های لازم برای تحمل فشارهای ناشی از آن است.
این جامعه شناس تاثیر حمایت های اجتماعی در کاهش پدیده خودکشی را مهم ارزیابی کرد و افزود: حمایت اجتماعی به فرد می باوراند که او خودش و نه فقط کار و تخصصش اهمیت دارد و مورد احترام است و در این زمینه، حمایت های اجتماعی ادراک شده، اهمیت زیادی دارد.
نوری نیا، سرمایه اجتماعی فرد را یکی از محافظ ها و ماسک های اجتماعی مهم در برابر استرس ها، حوادث و افت ظرفیت های و توانایی های فردی در مقابله با هجوم مسائل محیطی دانست و گفت: عوامل استرس زا عمدتا عوامل بیرونی هستند مثل فشار سال بالایی ها، پایین بودن درآمد، سختی و دشواری کار و برخورد تحقیرآمیز افراد بالادست باعث تحلیل رفتن منابع اجتماعی فرد می شود و تنش روانی او را افزایش می دهد.
وی خودکشی را تابعی از عوامل اجتماعی عنوان کرد و گفت: کیفیت اجتماعی با کیفیت زندگی متفاوت است. خودکشی کادر سلامت نیز در این چارچوب قابل تبیین است. کیفیت اجتماعی محصول تعامل دو گروه از نیروهای اجتماعی است؛ از یک سو نسبت و تعامل فرآیندهای مربوط به جامعه یعنی تحولات اجتماعی با فرآیندهای مربوط به زندگی شخص یعنی تحولات فردی و از سوی دیگر نسبت و تعامل قواعد هنجاری و ارزشی در سازمانهای رسمی مانند بیمارستان و دانشگاه با قواعد ارزشی و هنجاری موجود در نظام های غیررسمی مانند جماعت ها، خانواده ها، پویش های اجتماعی.
نوری نیا با بیان اینکه نسبت بین تحولات اجتماعی و نظام های غیررسمی باعث تولید همبستگی اجتماعی می شود، افزود: پایه های همبستگی در درون خانواده و پویش های اجتماعی مانند اجتماعات محلی و سازمان های مردم نهاد نهفته است. اگر در گذشته خانواده در این زمینه نقش داشته اما امروزه سازمان های مردم نهاد می توانند این ظرفیت ها را فراهم کنند./انتهای پیام