طبق تازه‌ترين بررسي‌هاي بانك جهاني، غول آلودگي هوا سالانه ٢٣ ميليارد دلار معادل ٨٠هزار ميليارد تومان به كشور ضرر مي‌رساند، آن هم در شرايطي كه پيش‌بيني اين عدد (٦٥ ميليون دلار) براي ايالات متحده آمريكا در سال ٢٠٢٠ صرفه‌جويي رقم ٢ تريليون دلاري براي دولت و مردم اين كشور را برآورد كرده است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز به نقل از شهروند، با گذشت بيش از ٦٠سال از بروز نخستین نشانه‌هاي آلودگي هوا در ايران، به‌تازگي فصل جديدي براي محاسبه رقم خسارت‌هاي اقتصادي آلودگي هوا كه اصلي‌ترين آن در بخش بهداشت و درمان خلاصه مي‌شود، باز شده است. چند سالي است كه به‌دنبال گزارش‌هاي بانك جهاني اين رقم محاسبه و در ايران نيز اعلام مي‌شود. اگرچه در كشورهاي توسعه‌يافته اعلام اين رقم توانسته است تا حدي غول آلودگي هوا را كنترل كند، اما هنوز اهميت اين موضوع در ميان مردم و مسئولان به روشني دريافت نشده است. بررسی‌های اين سازمان بين‌المللي نشان می‌دهد مرگ‌ومير بر اثر آلودگی هوا در دو دهه اخیر با رشد ١٢٠ درصدي در ايران مواجه بوده است. همچنين هوای آلوده عوارض اقتصادی سهمگینی برای کشورهای درحال توسعه به همراه دارد و سالانه بیش از ٥ تریلیون دلار هزینه در سطح جهانی صرف تعطیلی روزهای کاری بر اثر آلودگی هوا و هزینههای پیشگیری از مرگ‌ومیر زودرس می‌شود، در حالي كه آلودگی هوا سالانه بیش از ٥/٥میلیون کشته و بیش از ٥ تریلیون دلار هزینه برای اقتصاد جهانی را نيز به همراه دارد. این گزارش با اشاره به این‌که آلودگی هوا روند رشد کشورهای درحال توسعه را کُند می‌کند، خطرات ناشی از آلودگی هوا بر سلامتی را در کشورهای درحال توسعه بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته ارزیابی کرده است. براساس این گزارش، کشور چین بیشترین ضرر را از ناحیه آلودگی هوا متحمل شده و در سال ٢٠١٣ رقمی معادل ١٠درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور هزینه آلودگی هوا شده است. کشورهای هند و سریلانکا به ترتیب ٦٩/٧درصد و ٨درصد از تولید ناخالصی خود را در سال ٢٠١٣، صرف هزینههای ناشی از آلودگی هوا کرده‌اند.
گزارش بانک جهانی همچنین این هزینه را برای ایران حدود ٣/٢درصد تولید ناخالص داخلی برآورد کرده است. از سویی ایران بر اساس سال معیار ٢٠١٣، ٩٩٧میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی دارد. در ادامه اين گزارش كه از سوي شرکت کنترل کیفیت هوای تهران منتشر شده، آمده است؛ رقم هزینه کشور در آلودگی هوا براساس قیمت دلار فعلی، ٨٠هزار‌میلیارد تومان در هر سال است.
بر اساس این گزارش، آلودگی هوا پس از سیگار، رژیم غذایی و چاقی چهارمین علت مرگ‌ومیر زودرس در جهان است. آلودگی هوا می‌تواند منجر به بیماری‌های تنفسی، ریوی، ناراحتی‌های قلبی و سرطان شود. این میزان ٦ برابر مرگ‌ومیر ناشی از بیماری مالاریاست. سازمان بانک جهانی بدون به‌حساب آوردن هزینههای درمانی برای معالجه بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا، تخمین زده است اقتصاد جهانی در سال ٢٠١٣ هزینه‌ای حدود ٢٢٥میلیارد دلار به دلیل مرگ‌ومیرهای زودرس طی روزهای کاری که بر اثر آلودگی هوا تعطیل شده، متحمل شده است، ولی این مقدار هزینه تخمین زده شده هنگامی که هزینههای پیشگیری از مرگ‌ومیر زودرس نیز در نظر گرفته شود، به بیش از ٥ تریلیون دلار افزایش می‌یابد. شایان ذکر است، منظور از هزینههای پیشگیری از مرگ‌ومیر زودرس، هزینه‌هایی است که مردم جهت محافظت خود در برابر مرگ ناشی از آلودگی هوا متحمل می‌شوند. باید توجه داشت هزینههای ناشی از درمان بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا در این محاسبات در نظر گرفته نشد.
براساس گزارش «هزینه اقتصادی ناشی از آلودگی هوا»، خطراتی که آلودگی هوا بر سلامت می‌تواند داشته باشد در کشورهای درحال توسعه بیشترین میزان است. در سال ٢٠١٣ حدود ٩٣درصد از میزان مرگ‌ومیرها و بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا در این کشورها رخ داد، در جایی‌که ٩٠درصد از جمعیت کشورها در معرض تراز بالایی از آلاینده‌های خطرناک قرار داشتند. براساس گفته نویسندگان، «آلودگی هوا تنها یک عامل تهدید‌کننده سلامت نیست بلکه یک عامل عقب کشاندن کشورهاست. آلودگی هوا با افزایش میزان مرگ‌ومیر و بروز بیماری‌های متعدد منجر به کاهش کیفیت زندگی خواهد شد. در نتیجه آلودگی هوا با کاهش نیروی کار، سطح درآمد، بازدهی و اقتصاد را در این کشورها کاهش می‌دهد.»
این مطالعه ارتباطی میان میزان توسعه اقتصادی جوامع و آلودگی هوا برقرار کرد. بین سال‌‌های ١٩٩٠ و ٢٠١٣، با وجود توسعه اقتصادی و پیشرفت‌های پزشکی کشورها، هزینههای پیشگیری از مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا دو برابر شد و ضرر از دست دادن نیروی کارآمد به میزان ٤٠درصد افزایش یافت. «امروزه آلودگی هوا به صورت یک چالش عظیم درآمده و از سال ١٩٩٠ میزان مواجهه با آلودگی هوا در اکثر کشورها افزایش یافته است. این میزان مواجهه به‌ویژه در کشورهای با جمعیت متراکم و مناطق به‌سرعت درحال رشد، ازجمله آسیای جنوبی و آسیای شرقی، به‌صورت قابل توجهی افزایش یافته است.»
مخالفت با پيشنهاد تعطيلي مدارس در فصل آلودگي
همزمان با اعلام خسارت‌هاي ناشي از آلودگي هوا در ايران، معصومه ابتكار، رئيس سازمان حفاظت محيط زيست كشور نيز در گفت‌وگو با «پانا» پیشنهاد تعطیلی دو هفته‌ای مدارس در فصول سرد برای کاهش آلودگی هوا را اعلام كرد و گفت: «پیشنهاد داده‌ایم یک تا دو هفته از تعطیلات تابستانی کم شود و به جای آن، یک یا دو هفته تعطیلی مدارس را در فصول سرد که مقطع زمانی آن از اواسط آذر تا اواخر دی و همزمان با وارونگی هوا است، داشته باشیم تا از آلودگی هوای کلانشهر‌ها کاسته شود. البته هنوز هیچ تصمیم‌گیری و موافقتی در این زمینه انجام نشده است، اما از مواردی است که فکر می‌کنیم می‌تواند به کاهش آلودگی هوا کمک کند.» او با اشاره به طرح اين پيشنهاد در گذشته افزود: «باید دوباره ابعاد آن بررسی شود زیرا این کار می‌تواند فواید و مشکلاتی داشته باشد و باید از جنبه‌های مختلف بررسی شود تا به یک نتیجه مطلوب دست پیدا کنیم.»
البته میرحمایت میرزاده، سخنگوي كميسيون تحقيقات و آموزش مجلس، نظر مثبتي نسبت به اين پيشنهاد دارد. او در اين‌باره مي‌گويد: «واقعيت تلخ اين است كه تعطيلي مدارس به اين معني نيست كه دانش‌آموزان از خانه بيرون نمي‌روند بنابراين اگر هدف جلوگيري از خروج مردم و كودكان از خانه است متاسفانه بايد بگويم كه فرهنگ آن هنوز در كشور ايجاد نشده است. اتفاقا در اين زمان‌ها خانواده‌ها دوباره به گردش و تفريح در شهر مي‌روند.»ميرزاده درباره تعطيلات زيادي كه در طول سال براي مدارس و ادارات وجود دارد، توضيح مي‌دهد: «شايد به همين دليل در دنيا رتبه نخست تعطيلات در تقويم را داشته باشيم. معتقدم اين طرح‌ها نتيجه‌اي نخواهد داشت و اگر پيشنهاددهندگان سابقه آموزشي داشته باشند، مي‌توانند اين موضوع را درك كنند كه در طول سال تحصيلي تا چه ميزان تعطيلات غير رسمي در كنار تعطيلي‌هاي رسمي به بهانه‌هاي مختلف وجود دارد و قطعا درباره اين پيشنهاد تجديد نظر خواهند كرد.» آن‌طور كه اين نماينده مجلس مي‌گويد «اين موضوع احتمالا بايد بعد از پايان تعطيلات مجلس در كميسيون مطرح شود ولي تاكنون درباره آن بحث نشده است و حتي پيشنهاد آن نيز به كميسيون مربوطه نرفته است. البته با شناختي كه از اعضا دارم نمايندگان با اين طرح مخالفت مي‌كنند، چرا كه هيچ وقت به اهدافي كه در اين زمينه داشته‌ايم، نرسيده‌ايم. در شرايطي كه امروز در دنيا تصميم بعد از پژوهش به‌عنوان يك امر پذيرفته‌شده است، آيا سازمان تاكنون پژوهشي در اين‌باره انجام داده است تا نشان دهد طي سال‌هاي گذشته كه مدارس در روزهاي اوج آلودگي تعطيل مي‌شد، مراجعات به مراكز درماني كاهش يافت يا خير؟ بنابراين اگر نتايج چنين چيزي را نشان نمي‌دهد، معني آن اين است كه نتيجه‌اي نگرفته‌ايم. هيچ پژوهشي نشان نمي‌دهد كه اين همه تعطيلاتي كه در ايام عيد، بعد از ماه رمضان و تابستان داريم، معضلي كه نگران آن هستيم را حل كرده است.
او در نهايت پيشنهاد كرد كه سازمان محيط زيست وضعيت آلودگي هوا بعد از تعطيلات مدارس در همان دوره دو هفته‌اي را بررسي كند تا بدانيم تا چه ميزان تاثيرگذار بوده است كه البته بعيد است كه تاثيري داشته باشد.
در سال‌هاي گذشته و دولت‌هاي قبل هم پيشنهاد تعطيلات زمستاني مدارس مطرح شد، اما يكي از مهم‌ترين دلايل مخالفت‌ها به‌هم‌ريخته شدن تقويم آموزشي مدارس بود.