چهارشنبه گذشته اصفهان با پدیده ای مواجه شد که در آن نه تنها مسئولان آبی این کلانشهر در آزمون بحران مردود شدند، که خیلی های دیگر نیز نتوانستند در این رخداد غیرمترقبه نمره قبولی کسب کنند. آزمونی که نه تنها مسئولان که اهالی رسانه را نیز به مسلخ نقد کشاند تا شاید تلنگری باشد بر بیراهه ای که مسئولان و...
آری، سیلی سرخی که هنوز هم مشخص نیست چه کسانی و با چه انگیزه و یا سهل انگاری به زاینده رود نواختند، مسئله آسانی نبود که به راحتی بتوان از کنار آن عبور کرد، اما شهر خیلی راحت از کنار آن گذشت و امروز، شنبه، 13 خرداد و تنها سه روز پس از آن واقعه، مثل این که هیچ اتفاقی نیفتاده است؛ هرچند ظاهر امر نشان می دهد که سرخی زنده رود ختم به خیر شده و خطری مردم را تهدید نکرده و دوباره رخ این رود قدیمی به زردی گراییده است، اما باید پذیرفت که در این واقعه نه چندان طبیعی، دستپاچگی مسئولان و رسانه دست به دست هم داد تا باردیگر ناتوانی در بحران را به رخ آنان بکشد و در این رهگذر چند نکته ای قابل ذکر است.
ساعت حدود 11 و 30 دقیقه پیش از ظهر بود که رسانه های غیر رسمی و شبکه های اجتماعی خبر از قرمز شدن یکباره زاینده رود دادند و بازهم این رسانه ها بودند که باید از پس شبکه های اجتماعی می دویدند و نه تنها دویدند، که به مسیری که شبکه های بدون مجوز مجازی تبیین کرده بودند گام نهادند که این فقره، از رسالت رسانه ای به دور است.
چرا که در این شبکه ها آنچه تخمین زده شد، ورود پساب صنعتی یکی از کارخانه ها به زاینده رود بود و برخی رسانه های رسمی و شناسنامه دار نیز آن را تکرار کردند، در حالی که نه تنها این چنین نبود، که علی قول مسئولان محلی، اشتباه انسانی دو نفر از کارگران تصفیه خانه یزد، فاجعه ای را رقم زد که می توانست سلامت یک کلانشهر را تحت الشعاع قرار دهد.
از سوی دیگر، رسانه های محلی اصفهان پس از شنیدن اصل موضوع، به جای این که به بیان واقعه و میزان عمق آن بپردازند و لحظه به لحظه با خبر پیش بروند، تنها دقایقی بعد از وقوع این اتفاق می خواستند علت کارشناسی آن را جویا شوند و بلندگویی باشند برای مدیرانی که می خواستند باردیگر صورت مسئله را پاک کنند و عجیب تر از آن این که مدیر کل حفاظت محیط زیست نیز تنها ساعتی بعد از رسانه ای شدن ماجرا، در گفت وگو با بخش های مختلف خبری رسانه ملی از سلامت کامل آب در این کلانشهر خبر داد و گفت: "مردم نگران نباشند، این واقعه در اثر اشتباه انسانی رخ داده و جای نگرانی نیست!!!" با این توضیح که جا داشت مجری خبر که روی آنتن زنده با این مدیر اجرایی گفت و گو می کرد، از وی بپرسد "شما بر چه معیار و چه اساسی عنوان می کنید که آب سالم است، در حالی که اصفهان هنوز آزمایشگاه تحصصی و مرجع آب ندارد و باید نمونه های آن به تهران ارسال و نتیجه از تهران به این کلانشهر اعلام شود؟" همچنین جای آن داشت که از این مسئول دولتی که سعی در القای بی اهمیت بودن این رخداد، احتمالا برای ایجاد آرامش در سطح جامعه داشت، پرسیده شود که" هرچند آب قرمز آلوده به میزان غیر متعادل و غیر استانداردی از آلودگی که رنگ آن را نیز تغییر داده است، وارد تصفیه خانه شهر نشده، اما آیا ورود این میزان از آلودگی همراه با آب به زمین های کشاورزی ، زیانی برای موجودات زنده و اکوسیستم منطقه ندارد؟ اقدامات پیشگیرانه عاجل و فوری برای رفع اثرات احتمالی این رخداد چیست؟" و سئوالاتی از این دست.
اما وقتی در ساعات اولیه وقوع یک حادثه چرایی آن را از کارشناس دولتی می پرسیم، طبیعی است که آن کارشناس موضوع را بی اهمیت جلوه دهد و حتی با صدور اطلاعیه ای، بدون این که به آن اشاره کند با چه ملاک و سنجشی از غیرآلوده بودن آب سخن به میان آورده است؟ حتی اگر محتوای بیانیه آن نیز صحیح باشد، این سئوال را در ذهن مخاطب ایجاد می کند که چگونه و با چه ابزاری سنجیدیدکه اینقدر سریع نتیجه داد؟ و چنانچه برای این پرسش پاسخی ارایه نگردد، نه تنها آرامش به جامعه القا نمی شود، که باعث بدبینی و بی اعتمادی نسبت به رسانه می گردد.
البته این طبیعی است که رسانه با گذشت یکی دو روز از این موضوع، علت رخداد را رها نکند و نه تنها برای روشن شدن حقیقت، دلیل آن را پیگیری کند، بلکه راه کارهای جلوگیری از تکرار موارد مشابه را هم بررسی و به دنبال آن مطالبات محلی را نیز در دستور کار قرار دهد.
مطالباتی همچون سامانه دوم آبرسانی به اصفهان ، بودجه ناچیز 3 میلیارد تومان برای ابرپروژه بهشت آباد در لایحه بودجه امسال، لزوم دایمی شدن جریان آب در رودخانه تاریخی زاینده رود و جلوگیری از پیدایش فاجعه انسانی در شرق اصفهان و تحقق وعده های رئیس جمهور و اعضای هیئت دولت در خصوص رودخانه زاینده رود و ....
باید نشست و دید رسانه ها در بخش دوم این آزمون که همان مطالبه گری است چه نمره ای می گیرند و چه عایدی برای اصفهان رقم می زنند؟
رضا صالحی پژوه - کارشناس روابط عمومی و رسانه