بهشت آباد معمای پیچیده مرکز ایران

یکی از مهمترین پروژه های حوضه آب کشور، طرح انتقال آب بهشت آباد از سرشاخه های کارون به زاینده رود است که این روزها بر سر شیوه اجرای آن اما و اگرهای بسیار مطرح است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز به نقل از ایمنا، بیش از یک دهه پیش در طرحی با عنوان بهشت آباد، قرار بود قسمتی از مشکل کم آبی شهرهای کویری ایران و از جمله اصفهان حل شود اما امروز انتقال آب از بهشت‌آباد به اصفهان، کرمان و یزد به یکی از پر مساله ترین طرح‌های انتقال آب کشور مبدل شده است.
طرح پروژه بهشت آباد سال ۱۳۸۰ در کشور مطرح شد و با انجام مطالعات صورت گرفته مقرر شد یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب از حوضه کارون به اصفهان انتقال یابد حتی این طرح در سفر مقام معظم رهبری به اصفهان در سال ۸۵ مورد تاکید ایشان قرار گرفت. اما پس از مدتی این میزان به ۸۰۰ میلیون و دوباره به ۵۰۰ متر مکعب کاهش یافت اما خبری از اجرای این طرح نشد تا وزارت نیرو با ورود به این پروژه شروع به سهم دادن این طرح به سایر استان ها کرد به گونه ای که مقرر شد ۲۴۸ میلیون متر مکعب آب به یزد و ۱۸۰ میلیون مترمکعب نیز برای کرمان انتقال یابد و در این بین سهم ناچیزی به اصفهان داده شد و از یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب، فقط ۱۵۲ میلیون متر مکعب نصیب اصفهان شد.
از همان ابتدای کلنگ زنی با وجودی که قرار بود علاوه بر تامین آب استان چهارمحال وبختیاری، بخشی از آب شرب استان‌های یزد، کرمان و اصفهان را تامین شود، اما مسئولان چهارمحال و بختیاری واکنش های بسیاری نسبت به آن نشان دادند تا جایی که در مصوبات سیزدهم جلسه شورای عالی آب در بند هشتم تاکید بر حذف تونل آبرسانی از طریق لوله و پمپاژ شد. همچنین از سال گذشته وزارت نیرو دستور توقف این طرح را تا بررسی های مجدد صادر کرد اما حمید چیت چیان وزیر نیرو چندی پیش در مصاحبه ای اعلام کرد "تونل بهشت آباد مطلقا اجرا نمی‌شود، کار متوقف شده و هیچ وقت هم اجرا نخواهد شد"!
تصمیم گیری برای بهشت آباد همچنان زود است
از طرفی دیگر معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور با بیان اینکه در حال حاضر هیچ اظهار نظری راجع به تونل بهشت‌آباد نخواهیم داشت، می گوید: این کار فقط پس از تایید و انجام ارزیابی زیست محیطی قابل اجرا خواهد بود و ارزیابی بر اساس قانون به عهده کارفرما است.
به گفته معصومه ابتکار، براساس قوانین و مقررات، هرگونه فعالیت توسعه‌ای و صنعتی باید از قوانین استقرار مصوبه سازمان محیط زیست تبعیت کند، در این شرایط اگر فعالیت موردنظر مشمول ارزیابی زیست محیطی باشد باید ارزیابی انجام شود، در غیر اینصورت براساس قوانین استقرار خواهد بود.
وزارت نیرو مشکلی با بهشت آباد ندارد
با این حال مدیر کل دفتر مدیریت بهم پیوسته منابع آبی حوضه آبریز فلات مرکزی ایران در خصوص آخرین وضعیت طرح بهشت آباد و مصاحبه اخیر وزیر نیرو، تاکید می کند: در شورای عالی آباد اجرای تونل بهشت آباد مجاز اعلام نشد و قرار شد وزارت نیرو دوباره نحوه انتقال آب را بررسی کند.
به گفته مهرزاد احسانی، تونل بهشت آباد نه براساس دستور وزیر نیرو، بلکه براساس مصوبه سیزدهم شورای عالی آب منتفی و قرار شد مسیرهای جایگزین آن، بررسی شود.
وی می گوید: وزارت نیرو اکنون برای اجرای پروژه بهشت آباد مشاور انتخاب کرده تا نحوه اجرای طرح را بررسی کند همچنین باید مطالعات گذشته واکاوی شود تا وزارتخانه به جمع بندی نهایی برای انتقال آب بهشت آباد با کمترین هزینه و خسارت، دست یابد.
به اعتقاد احسانی، وزارت نیرو با اصل انتقال آب طرح بهشت آباد مشکلی ندارد و نباید بر نحوه انتقال آب با یک شیوه حساسیت و اصرار به خرج داد چرا که مهم اتفاق افتادن انتقال آب است.
یزد و کرمان، مقصد اصلی بهشت آباد
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد در واکنش به اظهارات اخیر وزیر نیرو، می گوید: با تصمیمات جدید وزارت نیرو، مقصد اصلی بهشت آباد یزد و کرمان خواهد بود که با شیوه جدید این طرح برای اصفهان اهمیت بالایی نخواهد داشت.
به گفته محمد کوشافر، این موضوع جدیدی نیست و بنده یک سال و نیم پیش با استناد به مصوبات شورای عالی آب در دومین همایش مردم برای احیای زاینده رود، حذف تونل، کاهش حجم و تقسیم آب بین چند استان را عنوان کردم.
وی با تاکید بر اینکه در این مصوبه حدود دو سال پیش موضوع تونل بهشت آباد به طور کامل حذف شد و قرار شد آب از طریق خط لوله انتقال پیدا کند، می گوید: در این تصمیمات حجم انتقالی آب تقریبا به نصف کاهش یافت.
به گفته عضو هیات علمی دانشگاه آزاد و فعال محیط زیست، پیش از این تصمیمات، قرار بود یک میلیارد و 100 میلیون متر مکعب آب از طریق تونل بهشت آباد به زاینده رود منتقل شود که به 580 میلیون متر مکعب کاهش یافت.
وی می گوید: براساس این تصمیم از 580 میلیون متر مکعب آب انتقالی از طرح بهشت آباد 180 میلیون مترمکعب به کرمان، 250 میلیون مترمکعب به یزد و 152 میلیون متر مکعب به اصفهان انتقال می یابد.
رد توقف طرح انتقال آب بهشت آباد
با وجود این اظهار نظرها استاندار اصفهان با رد تمام گمانه زني ها مربوط به توقف طرح انتقال آب از سد بهشت آباد به فلات مركزي ايرات، می گوید: وزارت نيرو نه تنها از اجراي اين طرح منصرف نشده، بلكه وزير و معاون وي، اين طرح را جزو اولويت ها اعلام كرده اند.
به گفته رسول زرگرپور طرح شامل سه بخش كاملا مجزا است، اول احداث سد ۱.۵ ميليارد متر مكعبي به ارتفاع ۱۷۸ متر، دوم سامانه انتقال آب تا منطقه "شلمزار" و سوم خطوط انتقال از سامانه انتقال آب از شلمزار به اصفهان، يزد و كرمان است.
وی می افزاید: هدف اين طرح تأمين آب شرب بر اساس پيش بيني جمعيتي براي استان هاي اصفهان، كرمان و يزد است و برای تأمين آب كشاورزي، صنعت و ديگر بخش ها نيست.
وی تصريح می کند: حجم آب انتقالي اين طرح، در مجموع ۵۸۰ ميليون متر مكعب خواهد بود كه ۲۵۰ ميليون مترمكعب آن براي اصفهان، ۱۸۰ ميليون متر مكعب براي كرمان و ۱۵۰ ميليون متر مكعب براي يزد اختصاص خواهد يافت و اين ارقام به صورت مصوبه قانوني ابلاغ شده است.
زرگرپور بیان می کند: اين كه گفته مي شود طرح براي انتقال يك ميليارد و ۱۰۰ ميليون متر مكعب آب است و ۱۵۰ ميليون از آن براي اصفهان در نظر گرفته شده، هيچ كدام درست نيست.
وی با بيان اينكه طبق برآوردهاي پيمانكار، اتمام اين طرح بطور كلي با احتساب يزد و كرمان حدود 5 ميليارد دلاري هزينه دارد، می گوید: آخرين برآوردهاي پيمانكار بدون محاسبه خط انتقال يزد و كرمان حدود ۷۵۰ ميليون دلار هزينه سد، حدود ۳۰۰ ميليون دلار سامانه انتقال، ۴۷۰ ميليون دلار خط اوله انتقال از شلمزار به اصفهان حدود، جمعا يك ميليارد و ۵۲۰ ميليون دلار هزينه خواهد داشت.
وی ادامه می دهد: در ابتداي فعاليت دولت تدبير و اميد در خصوص سامانه انتقال يعني از سد تا مخزن شلمزار نظرهاي گوناگوني مطرح شد كه طرح انتقال قبلي تغيير كند.
به گفته استاندار اصفهان طبق اين طرح پيش بيني شده بود كه تونل ۶۰ كيلومتري براي انتقال آب در نظر گرفته شود اما وزير نيرو و كارشناسان وزارتخانه، به تركيبي از تونل و خط لوله اعتقاد دارند، به نحوي كه ۱۱ كيلومتر توسط تونل كوتاه و بقیه توسط خط لوله پوشش داده شود.
وی تاکید می کند: البته طراحي اين روش هنوز به طور كامل انجام نشده و تصميم نهايي نيز گرفته نشده اما هر تصميمي كه اتخاذ شود در كل طرح هيچ تغييري ايجاد نمي كند و طرح را زير سئوال نمي برد، زيرا فقط سامانه انتقال و روش آن ممكن است تغيير كند.
ناچار به تمکین تصمیم وزارتخانه هستیم
یک کارشناس آب حوضه زاینده‌رود نیز در در خصوص این اظهارنظرها، می گوید: براساس این صحبت ها تونل اجرا نمی شود اما طرح انتقال آب بهشت آباد به فلات مرکزی به قوت باقیست با این تفاوت که به صورت خط لوله و پمپاژ اجرایی خواهد شد.
لطف الله ضیایی در خصوص مشکلات اجرای این طرح از طریق لوله، معتقد است: بیشتر کارشناسان معتقدند زمانی که می توان آب را به صورت ثقلی و با پای خودش و بدون صرف هزینه به حوضه زاینده رود منتقل کنیم گزینه ای که پمپاژ و هزینه های بهره برداری و صرف انرژی زیادی می خواهد توجیه اقتصادی ندارد.
به گفته وی با وجود این ایرادات، اگر وزارت نیرو خط لوله را مصوب کرده ناچار به تمکین این تصمیم و قانون هستیم.
وی در خصوص سهم بری بیشتر یزد نسبت به اصفهان از طرح بهشت آباد، توضیح می دهد: براساس طرح بهشت آباد سهم اصفهان 250 میلیون متر مکعب است که براساس تصمیم وزارت نیرو بعد از بهره برداری از این طرح 98 میلیون مترمکعب آب انتقالی از اصفهان به یزد قطع به حوضه زاینده رود بازمی گردد با این وجود از طرح بهشت آباد 152 میلیون مترمکعب سهم اصفهان خواهد شد.
وی با بیان اینکه بهشت آباد طرح انتقال آب به حوضه زاینده رود نیست بلکه طرح انتقال آب به فلات مرکزی ایران است، تاکید می کند: سهم حوضه زاینده رود 250 میلیون مترمکعب است که هدف آن تامین تعهدات و تخصیصات دولت به استان چهارمحال و بختیاری است.
به گفته وی دولت 237 میلیون مترمکعب آب به چهارمحال و بختیاری تخصیص داده که پیش بینی می شود از بهشت آباد تامین شود و در حال حاضر پیش از بهره برداری از این طرح، این میزان در حال برداشت است.
بحران همچنان در حوضه زاینده رود
عضو سابق کمیته آب اتاق بازرگانی اصفهان در خصوص بحران حوضه زاینده رود، می گوید: اگر مصوبات شورای عالی آب و شورای هماهنگی حوضه زاینده رود عینا اجرایی شود بحران این حوضه در استان اصفهان برطرف می شود.
وی می افزاید: براساس این مصوبات تاکید شده یک میلیارد و 138 میلیون مترمکعب مجموع آبدهی طبیعی زاینده رود و تونل اول کوهرنگ متعلق به حق آبه داران، سهم آبه بران و حق آبه محیط زیست تالاب گاوخونی است.
به اعتقاد ضیایی، علت بحران زاینده رود، عدم اجرای مصوبات و مقررات شورای عالی آب است و حجم آب طرح بهشت آباد برای تامین 237 میلیون مترمکعب، نیاز آبی چهارمحال و بختیاری است.
وی تاکید می کند: هدف طرح بهشت آباد تامین کمبود آب حوضه زاینده رود و تخصیص های دولت در استان چهارمحال و بختیاری است.
باید دید با وجود سال ها سرمایه گذاری از بودجه کشور برای مطالعه طرح بهشت آباد، این طرح به کدام سو می رود چرا که با تداوم خشکسالی و بحرانی تر شدن کم آبی در منطقه فلات مرکزی ایران مسئولان باید با سرعت بیشتر و به دور از نگاه های منطقه‌ای و استانی خاص نسبت به اجرای درست طرح نگاه ویژه ای داشته باشند./