اروپا کودکان جنگ را پس می‌زند انتشار یک تصویر و خبری که جهان را سخت تکان داد. تصویری که «آیلان کوردی» ٣ساله، اهل کوبانی سوریه را نشان می‌دهد که آب‌های مدیترانه او را پس زده و حالا او کنار ساحل شهر بدروم ترکیه روی شکم دراز کشیده و مرده است؛ با پیراهنی قرمز و شلوارکی سورمه‌ای و پاهایی که سرد روی...
اروپا کودکان جنگ را پس می‌زند
انتشار یک تصویر و خبری که جهان را سخت تکان داد. تصویری که «آیلان کوردی» ٣ساله، اهل کوبانی سوریه را نشان می‌دهد که آب‌های مدیترانه او را پس زده و حالا او کنار ساحل شهر بدروم ترکیه روی شکم دراز کشیده و مرده است؛ با پیراهنی قرمز و شلوارکی سورمه‌ای و پاهایی که سرد روی دست‌های مامور گارد ساحلی ترکیه، لَخت افتاده‌اند.
انتشار تصویر این کودک در کنار خبر مرگ برادر ٥ساله‌اش به فاصله چندمتری او که البته تصویری از آن منتشر نشده، موجی از نگرانی و واکنش‌های مختلف مردم جهان را برانگیخته است. «آیلان کوردی» و برادرش، ٢ نفر از ١٢ پناهنده سوری اهل کوبانی بودند که در تلاش برای رسیدن به سواحل یونان در یک قایق، غرق شدند. بعد از انتشار این عکس در رسانه‌های جهان و خبر آن، که تا ساعت‌ها تیتر یک خبرگزاری‌ها بود، در کنار سیاستمدارها، این مردم عادی بودند که با انتشار عکس و طرح‌های مختلفی از صحنه مرگ «آیلان کوردی» به آن واکنش نشان دادند و در نظرهایشان نوشتند که چقدر از این موضوع ناراحتند. گارد ساحلی ترکیه روز چهارشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد ٢ قایق حامل پناهجویان سوری که از شبه‌جزیره بدروم عازم یونان بودند، بامداد روز چهارشنبه غرق شدند؛ اجساد ١٢ مهاجر ازجمله ٥ کودک و یک زن از آب گرفته شد و ١٥ نفر دیگر نجات پیدا کردند. از طرف دیگر گارد ساحلی ترکیه می‌گوید در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه هفته گذشته، دست‌کم ۱۰۰ نفر از مهاجرانی را که تلاش می‌کرده‌اند خود را از ترکیه به جزیره کوس در یونان برسانند، از دریا نجات داده است.
اما در ٣ روز گذشته شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک، اینستاگرام، توییتر و ... از تصاویر بدن بی‌جان کودکی پر شده‌اند که حالا خیلی‌ها از آن به‌عنوان نماد کودکان مهاجری یاد می‌کنند که جنگ آنها را آواره کرده است؛ کودکانی که در بحران جنگ‌های مختلف منطقه خاورمیانه در سال‌های گذشته و به‌ویژه بعد از جنگ‌های داخلی سوریه، روزبه‌روز تعدادشان زیادتر می‌شود.
حالا تصاویر پیکر بی‌جان این کودک و موضوعات مرتبط به آن، با هشتگ ترکیه‌ای «انسانیت به ساحل آورده شده» (#KiyiyaVuranInsanlik) در شبکه اجتماعی توییتر به یکی از پربازدیدترین موضوعات تبدیل شده است. در ایران هم واکنش‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی به این موضوع، کم نبوده است. ایرانی‌ها در ٣ روزی که گذشت، بارها تصویر کودک آواره سوریه‌ای را که به همراه پدر و مادرش از ترکیه روانه جزیره «کوس» یونان بود و دور از آنها در ساحل جان سپرد، با هشتگ «آیلان کوردی» هم‌رسانی کرده و آن را تراژدی خاورمیانه دانسته‌اند. «مریم»، یکی از کاربران ایرانی فیس‌بوک در این‌باره نوشته است: «از دیروز تا حالا که خبر رو خوندم و عکس رو دیدم آرامش ندارم.» و سارا حرف او را این‌طور ادامه داد: «چه حالي داشت وقتي موج از پدر و مادرش جدایش كرد؟» کاربر دیگری در قسمت نظرات عکس منتشر شده از این کودک نوشته است: «نفرین به من و نفرین به هر کسی که برای مطامع چندروزه دنیا این چنین با جان انسان‌های بیگناه بازی می‌کند. آیا واقعا اینها وجدان دارند؟ آیا شب سرشون را راحت روی بالش می‌گذارند و در خواب‌هایشان جنایت‌هایشان را نمی‌بینند؟ با دادن چه مجوزی به خود این چنین با جان بیگناهان بازی می‌کنند؟ نفرین بر من و نفرین به این قرن شوم.»
- کودکان زنده، لای سیم‌های خاردار
این نخستین‌بار نیست که انتشار تصاویر و خبرهای مربوط به کودکان آواره از جنگ، دنیا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همین هفته پیش بود که انتشار عکس‌هایی از تعدادی از مهاجران سوریه‌ای و کودکانشان که قصد داشتند به کشورهای اروپایی بروند، بازتاب زیادی در کشورهای مختلف داشت؛ عکس‌هایی که کودکانی را با پدر و مادرهایشان نشان می‌دهد که قصد دارند از لای سیم‌های خاردار در مرزهای کشورهای اروپایی بگذرند و خودشان را از «جنگ» به «صلح» برسانند.
وضع بد کودکان کشورهای درگیر جنگ‌های داخلی و خارجی، سال‌ها است که موضوع گزارش‌های مختلف جهانی است؛ کودکانی که گفته می‌شود تعدادشان روزبه‌روز درحال افزایش است و به‌ویژه در دهه گذشته در جنگ‌های عراق، افغانستان و حالا سوریه، روزهای سختی را گذرانده‌اند. در ٣سال گذشته گزارش‌های مختلفی درباره وضع کودکان جنگ‌زده در استان‌های مختلف سوریه تنظیم و منتشر شده است؛ کودکانی که به‌ویژه در ٢سال گذشته شب و روزشان را در کابوس گیر افتادن در جنگ گروه تروریستی داعش گذرانده‌اند.
یک گزارش تازه که توسط گروه تحقیقاتی آکسفورد انجام شده، نشان می‌دهد نزدیک به ۱۱هزار و ۵۰۰ کودک در جریان جنگ داخلی سوریه در مدت ٣سال گذشته جان خود را از دست داده‌اند؛ بیشتر این کودکان پسر بوده‌اند و در خانه یا محله‌شان کشته شده‌اند. این گزارش می‌گوید بیش از دو سوم کودکان قربانی توسط بمب، آتش توپخانه یا در پی حملات هوایی کشته شده‌اند. براساس این گزارش از میان ١١هزار و ٤٢٠ قربانی که زیر ۱۷سال داشته‌اند، ۷۶۴ کودک در جریان اعدام‌های دسته‌جمعی و ۳۳۹ کودک دیگر توسط تک‌تیراندازها جان خود را از دست داده‌اند. نویسندگان این گزارش اضافه می‌کنند دو، سوم از کودکان کشته شده، پسر بوده‌اند و اغلب بین ۱۳ تا ۱۷سال داشته‌اند. در بخشی از این گزارش آمده است که در جریان حمله شیمیایی به «غوطه»، ۱۲۸ کودک کشته شدند. به گفته یکی از نویسندگان، نکته «نگران‌کننده» در این میان نه‌تنها آمار کودکان قربانی بلکه نحوه مرگ آنها است. این کودکان در زمانی جان خود را از دست داده‌اند که در خانه یا محله‌شان بوده‌اند.
از طرف دیگر تخمین زده می‌شود که از زمان آغاز بحران سوریه در مارس ۲۰۱۱ تاکنون، بیش از ۱۲۰هزار نفر در این کشور کشته شده‌اند. میلیون‌ها سوری هم با ترک خانه و شهر خود آواره شده و به کشورهای دیگر پناه برده‌اند. دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان اخیرا اعلام کرده است که در سال جاری بیش از ٢هزار و ٥٠٠ نفر در تلاش برای عبور از دریای مدیترانه جان باخته‌اند. از طرف دیگر به گزارش آژانس مرزی اتحادیه اروپا، در٧ ماه اول امسال، نزدیک به ٣٤٠هزار پناهجو به مرزهای اتحادیه اروپا رسیده‌اند درحالی‌که شمار پناهجویان در همین بازه زمانی در سال ٢٠١٤ میلادی، ١٢٣هزار و ٥٠٠ نفر بوده است. یونیسف هم در سال ٩٢ اعلام کرد در طول ٣سال جنگ در سوریه بیش از ۱۰هزار کودک جان خود را از دست داده‌اند. یونیسف اعلام کرده که تا سال ٢٠١٤ در کشورهای میزبان حدود یک‌میلیون و ۲۰۰هزار کودک سوری به‌عنوان پناهجو در کمپ‌ها زندگی می‌کنند که دسترسی محدودی به آب آشامیدنی، مواد غذایی مغذی و امکانات آموزشی دارند.
سازمان ملل گفته است تا پایان ماه آگوست ۲۰۱۴ (پایان مرداد ۱۳۹۳) بیش از ٣میلیون نفر از شهروندان سوریه بر اثر جنگ داخلی از خانه‌های خود گریخته‌اند و اثری از بهبود بحران سیاسی آن کشور دیده نمی‌شود.
- حقوق تحصیل کودکان آواره از بین می‌رود
وضع نامناسب تعدادی از کشورهای خاورمیانه باعث شده که در سال‌های گذشته تعداد زیادی از فعالان حقوق کودکان، از وضع نقض حقوق کودکان خاورمیانه‌ای ابراز نگرانی کنند. همین ٢ روز پیش بود که سازمان ملل متحد در گزارشی اعلام کرد که مناقشه‌ها در خاورمیانه باعث محرومیت بیش از ۱۳میلیون کودک از تحصیل شده است. براساس این گزارش، یونیسف، صندوق کودکان سازمان ملل، می‌گوید که این وضع امیدهای نسل نوجوان خاورمیانه و شمال آفریقا را فنا می‌کند. در این گزارش آمده که در سوریه، عراق، یمن و لیبی، تقریبا ۹هزار مدرسه است که دیگر برای تحصیل قابل استفاده نیست. یونیسف همچنین ده‌ها حمله به مدارس و آموزگاران در سراسر منطقه را فهرست کرده است.
«پیتر سالما»، مدیر منطقه‌ای یونیسف در خاورمیانه و شمال آفریقا هم در این‌باره گفته است: «تأثیر مخرب مناقشه را کودکان در سراسر منطقه حس می‌کنند. مسأله فقط خسارات عمرانی به مدارس نیست، بلکه احساس عجز نسلی از دانش‌آموزان است که امیدها و آینده خود را فنا‌شده می‌دانند.»
براساس گزارش یونیسف که ٢ روز پیش منتشر شده؛ از زمان آغاز درگیری‌های سوریه در سال ۲۰۱۱، از هر ٤ مدرسه، یکی تعطیل شده است و ٢میلیون کودک را از تحصیل محروم کرده و نیم‌میلیون نفر را نیز در خطر از دست دادن دسترسی به مراکز آموزشی قرار داده است: «بیش از ۵۲هزار آموزگار نیز کار خود را ترک کرده‌اند و نظام آموزشی سوریه را با خلأ بزرگی روبه‌رو کرده است. حتی آن دسته از آموزگاران سوری که به‌عنوان پناهنده به کشورهای دیگر رفته‌اند، با موانعی برای بازگشت به کارشان روبه‌رو هستند.»
این سازمان بین‌المللی گفته که یکی از بد‌ترین حملات مستقیم به مدارس در خاورمیانه، در یمن اتفاق افتاد که در جریان تهاجم به دفتر آموزگاران در شهر غربی عمران، ۱۳ معلم و ٤ دانش‌آموز کشته شدند: «کشتار، آدم‌ربایی و بازداشت خودسرانه دانش‌آموزان، آموزگاران و کارکنان نظام آموزشی به امری عادی تبدیل شده است.»
- حقوق کودکان در جنگ‌های خاورمیانه
براساس بند ٢ ﻣﺎده ۶ پيمان‌نامه جهاني حقوق کودک که غیر از ٢ کشور، همه کشورهای جهان به آن پیوسته‌اند، درباره حق زندگي و حيات کودکان آمده است که کشورهای ﻋﻀﻮ اﻳﻦ ﻣﯿﺜﺎق ﺑﻨﯿﺎن‌های ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﻘﺎ و رﺷﺪ ﻛﻮدك و ﺣﻤﺎﻳﺖ از او در برابر ﺧﺸﻮﻧﺖ، ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده، بهرهﻛﺸﻲ و ﺷﺮاﻳط ﺑﺪ زﻧﺪﮔﻲ و ﺳﻼﻣﺘﻲ او را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﻲکنند. بر اساس این مواد، کشورهاي عضو پيمان که به تقريب همه کشورهاي جهان هستند، متعهدند که حق زندگي و حيات و بقا و حتي رشد مناسب کودک را از هر نظر فراهم کنند. حالا فعالان حقوق کودکان در کشورهای مختلف می‌گویند که در جنگ‌های مختلف خاورمیانه در سال‌های گذشته، پيمان‌نامه جهاني حقوق كودك بارها نقض شده است.
غیر از این فعالان، مسئولان ایرانی هم بارها در این‌باره صحبت کرده‌اند. مثلا همین ٢ ماه پیش بود که «مصطفي پورمحمدي»، وزير دادگستري در سيزدهمين نشست شوراي هماهنگي مرجع ملي پيمان (کنوانسيون) حقوق کودک از لزوم توجه بيشتر به وضعيت کودکان سخن گفت: «ما به‌عنوان مرجع ملي کنوانسيون حقوق کودک در جمهوري اسلامي ايران وظيفه داريم از حقوق کودکان ديگر کشورها و ملت‌ها به ويژه کودکان منطقه دفاع کنيم. امروز کودکان فلسطيني، سوري و يمني شرايط وخيمي دارند و ما نسبت به اين وضعيت ابراز نگراني می‌کنيم و از جامعه جهاني انتظار داريم نسبت به حقوق کودکان توجه کنند و از آن غافل نباشند.»
«غلامعلي خوشرو»، سفير و نماينده دايم ايران در سازمان ملل متحد در نيويورک هم در نشست شوراي امنيت درباره کودکان و درگيري‌هاي مسلحانه، سال گذشته ميلادي را همراه با اهمال در موضوع دفاع از کودکان گرفتار درگيرهاي مسلحانه دانسته است: «گزارش دبير کل و ساير ارگان‌هاي سازمان ملل در اين‌باره حاکي از ادامه شرايط دلهره‌آور کودکان گرفتار در درگيري‌هاي مسلحانه گروه‌ها و در مناطق جنگ‌زده است و گروه‌هاي جنگجو و متخاصم کوچک‌ترين احترامي براي حقوق بين‌الملل بشردوستانه و رفاه و آسايش کودکان قايل نيستند. رويدادهاي جهان نشان می‌دهد که کودکان بی‌شماري همچنان به‌واسطه درگيري‌هاي مسلحانه، شديدا لطمه می‌بينند و شمار تلفات اين کودکان بیگناه رو به فزوني گذاشته است و متاسفانه ابعاد اين بحران بر اثر افزايش حملات در کشورهاي منطقه خاورميانه روزبه‌روز بيشتر می‌شود.»
«ثریا عزیزپناه»، فعال حقوق کودکان و عضو هیأت‌مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان هم در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «موضوعی که علامت سوال بزرگی در ذهن همه و ازجمله فعالان حقوق کودک است، این است که اتفاقاتی که برای کودکان در جهان می‌افتد و مشابه‌اند، تأثیر یکسانی ندارند. انگار دنیا به ٢ بخش تقسیم شده است و تبلیغات نقش بزرگی در آن دارد. ما حالا می‌بینیم که پیمان‌نامه حقوق کودک که همه کشورهای دنیا به آن پیوسته‌اند، به اتفاق زیر پا گذاشته می‌شود. به همان اندازه‌ای که کودکی در جهان غرب کشته شود، باید این میزان تأثیر به همان اندازه‌ای باشد که کودکی در هر جای دنیا این اتفاق برایش می‌افتد. آمارها در خاورمیانه در ٥سال اخیر نشان می‌دهد که تعداد آوارگان و کودکان محروم از تحصیل میلیونی است و این کودکان هیچ‌گونه چتر حمایتی ندارند. این ناامنی موقعی که تسری پیدا می‌کند و چاره‌اندیشی متناسبی با توجه به شرایط بد خاورمیانه توسط دولت‌ها انجام نمی‌شود و در مقابل می‌بینیم که سیل مهاجران و آواره‌ها به سمت اروپا می‌روند و دچار مشکلات فراوانی می‌شوند. با وجود همه اتحادیه‌ها و نهادها و همه صندوق‌های بین‌المللی، می‌بینیم که فکری که مطابق با معاهدات بین‌المللی و کنوانسیون حقوق کودک و مفاد حقوق بشر باشد، از طرف حکام کشورها اندیشیده نمی‌شود. همه جهان از اتفاقاتی که در کوبانی افتاده خبر دارد، چرا باید به این شکل با این انسان‌ها رفتار شود؟ اینها نشان می‌دهد که در سطح دنیا آن اراده‌ای که لازمه تصمیم‌گیری‌ها در شرایط دشوار است که نخستین آن صیانت از نفس و حفاظت از جان کودکان است، وجود ندارد و کنوانسیون حقوق کودک به واقع از سوی همه کشورهای عضو آن نقض شده است.»
او ادامه می‌دهد: «کشورهای عضو کنوانسیون حقوق کودک متعهد شده بودند که از کودکان، فارغ از نژاد و رنگ و قوم حفاظت کنند ولی متاسفانه حداقل حمایت را از سوی آنها ندیدیم و همه درصدد مانع‌تراشی برای این سیل پناهندگان هستند و از ورود آنها جلوگیری می‌شود. ما می‌بینیم که تعداد کودکان و نوجوانان در آواره‌ها بسیار زیاد است و این مهاجرت‌ها به دلیل وجود نداشتن تفکر و بها دادن به انسان‌ها، به آنها ضرر می‌رساند. کشورهای بسیار ثروتمندی در خاورمیانه داریم که می‌توانند تا مدتی از این افراد صیانت کنند ولی این اتفاق نمی‌افتد. انسان‌ها قربانی نقشه سیاستمداران هستند. آیا یک مرجع بین‌المللی هست که از حکام درباره این فجایع سوال کند؟ چرا به این اندازه نسبت به سرنوشت مردم بی‌توجهند؟ امیدواریم هرچه زودتر جامعه جهانی فکری اساسی در این‌باره کند، چون به نظر می‌آید باید در برابر تاریخ پاسخگو باشند.»
منبع:شهروند