گزارش| وقتی یکپارچگی در سیاست خارجی جواب می‌دهد؛ مطالعه موردی "درس تاریخ و جغرافیا به اردوغان"

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، روز پنجشنبه (بیستم آذرماه) مراسم رژه پیروزی جمهوری آذربایجان در جنگ قره‌باغ با حضور الهام علی‌اف رئیس جمهور این کشور و رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه برگزار شد. این رژه که با حضور مشترک نیروهای نظامی ترکیه انجام شد، حواشی‌ای داشت که موجب خشم و انزجار مردم ایران شد.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

رئیس جمهور ترکیه در بخشی از سخنان خود، یک شعر قدیمی آذری با نام ارس را خواند که می‌گوید: "ارس را جدا کردند و آن را با میله‌های آهنی و سنگ پر کردند/ من از تو جدا نمی‌شدم، ما را به‌زور جدا کردند".

این اظهارات در همان ساعات اولیه با واکنش منفی مقامات ایران روبه‌رو شد. محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه با انتشار توئیتی این ابیات را ناظر بر جدایی سرزمین‌های جمهوری آذربایجان از وطن اصلی (ایران) دانست و نوشت: "به اردوغان نگفته بودند شعری که به‌غلط در باکو خواند مربوط به جدایی قهری مناطق شمالی ارس از سرزمین مادری‌شان ایران است! آیا او نفهمید که علیه استقلال جمهوری آذربایجان سخن گفته است؟ هیچ‌کس نمی‌تواند درباره آذربایجان عزیز ما صحبت کند."

وزارت امور خارجه نیز سفیر ترکیه در تهران را احضار و مراتب اعتراض شدید ایران را نسبت به اظهارات نسنجیده رئیس‌جمهور ترکیه اعلام کرد.

نمایندگان ولی فقیه در استان‌های آذری‌زبان (آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل و زنجان) نیز در بیانیه‌ای تحلیلی اظهارات اردوغان را محکوم کردند. بیانیه نمایندگان ولی فقیه در 4 استان کشور، با اشاره به محتوای این شعر که  اردوغان آن را تفسیر به رأی کرده بود، نوشتند: "چقدر شایسته است محققان تاریخ کشور عزیزمان ایران، اشعار حسرت را جمع‌آوری و به رئیس جمهور ترکیه ارسال نمایند تا متوجه شود که تنظیم‌کنندگان خطابه چه خیانت بزرگی به او کرده و برای او مایه آبروریزی بزرگ درست کرده‌اند. بالاتر از اشعار حسرت، نامه‌های جانگداز و جانسوز ایرانیان جداشده از وطن مادری است که بعد از عقد قرارداد گلستان در منطقه گلستان قره‌باغ به مراجع عظام نوشته و از ظلم و ستم و از تعدیات ناموسی اشغالگران ناله‌ها کرده و از مراجع استمداد طلبیده‌اند."

نمایندگان مجلس شورای اسلامی در استان‌های شمال‌غرب کشور نیز در بیانیه‌ای ادبیات رئیس جمهور ترکیه را تفرقه‌آمیز دانسته آن را محکوم کردند.

علاوه بر مسئولان و مقامات کشور، فعالان سیاسی از جناح‌های مختلف اقدام اردوغان را محکوم کردند. علی شکوری‌راد دبیرکل حزب اتحاد ملت در توئیتی به‌زبان ترکی نوشت: "اردوغان این نکته را باید بداند که در ایران ترک، عرب، فارس و سایر زبان‌ها وجود دارد. اینجا همه اول خودشان را ایرانی می‌دانند. ایرانی‌ها بر اساس زبان از هم جداشدنی نیستند."

محمد قوچانی سردبیر روزنامه سازندگی نیز در پستی در صفحه شخصی خود نوشت: "همه ما ایرانیان خصوصاً آذربایجانیان و ترکان ایران به رئیس‌جمهور ترکیه یادآوری کنیم و هشتگ راه بیندازیم که آن سوی ارس اگرچه امروز  در اثر دست‌اندازی  روس‌ها، دولتی مستقل است اما هیچ‌گاه  از فرهنگ و تمدن ایران‌زمین جدا نبوده و نیست."

محسن رضایی نیز در توئیتی نوشت، "اگر آقای اردوغان از خواندن شعر ارس منظورش ایران بزرگ است درست است، زیرا آذربایجان در قلب ملت ایران و در کنار برادران دیگرش از قوم لر و کرد و بلوچ و عرب قرار دارد."

این موضع یکپارچه مردم ایران علیه اظهارات اردوغان موجب شد تا اگرچه وزارت خارجه ترکیه روز جمعه با احضار سفیر ایران نسبت به این واکنش‌ها علیه اردوغان اعتراض کند اما با افزایش محکوم کردن‌ها و راهپیمایی خودجوش مردم تبریز، مولود چاوش اوغلو وزیر خارجه این کشور در تماس تلفنی با ظریف با عقب‌نشینی از مواضع یک روز قبل خودشان، اطمینان داد که رئیس جمهور ترکیه به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی و سرزمینی ایران احترام کامل می‌گزارد و نسبت به حساسیت‌های پیرامون شعر قرائت‌شده نیز مطلع نبوده است!

نحوه مواجهه ایران با اردوغان حاوی یک درس مهم در سیاست خارجه بود و آن هم این است که هرگاه دربرابر زیاده‌خواهی طرف خارجی مقاومت شود و واکنش یکپارچه از سوی همه جناح‌ها و مردم علیه آن صورت بگیرد، ورق به‌نفع کشور برمی‌گردد.

برای مثال، اگر در همین موردِ اردوغان وزارت خارجه منفعل عمل می‌کرد یا شاهد واکنش‌های جمعی و مقاومت مسئولان نبودیم، نه‌تنها دولت ترکیه از موضع خود عقب‌نشینی نمی‌کرد بلکه ممکن بود در آینده اظهارات تحریک‌آمیزتری را بر زبان بیاورد، این مقاومت یکپارچه را پیشتر در مسئله عین‌الاسد نیز شاهد بودیم.

18 دی‌ماه در عملیات شهید سلیمانی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اقدام به حمله موشکی به پایگاه نیروهای آمریکایی در  عین‌الاسد واقع در عراق کرد. این حمله که اولین حمله به یک پایگاه آمریکایی از زمان جنگ جهانی دوم بود، با استقبال مردم و مسئولان روبه‌رو شد و همه آحاد مردم که پیشتر در تشییع جنازه سردار سلیمانی فریاد انتقام سر داده بودند، از این اقدام سپاه حمایت  کردند. این موضع یکپارچه موجب شد دونالد ترامپ در سخنرانی رسمی خود فردای موشک‌باران عین‌الاسد صرفاً  از اینکه آماده است صلح را در آغوش بگیرد سخن بگوید و از تهدید نظامی حرفی نزند.

مورد اردوغان و عین الاسد می‌تواند درسی برای مسئولان کشورمان به‌ویژه در حوزه سیاست خارجه باشد که اگر در برابر دشمن شاهد یک مقاومت فعال به‌صورت یکپارچه و هماهنگ باشیم، به‌ناچار مجبور به عقب‌‌نشینی یا تعدیل در خواسته‌هایش می‌شود.

انتهای پیام/+