جایگاه ایران در دانش هسته ای/ برجام نبود به ۱۹۰هزار سو می رسیدیم

رئیس دانشکده هسته ای شهیدبهشتی با بیان اینکه ایران چرخه سوخت خود را تکمیل کرده و به معنای واقعی یک کشور هسته ای محسوب می شود، گفت: ایران جزو ۵ کشور برتر جهان در حوزه دانش هسته ای است.

خبرگزاری مهر-گروه حوزه و دانشگاه؛ مهتاب چابک: شتاب و شیب حرکت رو به بالای توسعه دانش و فناوری هسته ای در کشور ما طی سالهای اخیر، چنان سریع و تند بوده که امروز، ایران توانسته است جایگاهی درخور توجه و قابل اعتنا در میان کشورهای صاحب تکنولوژی هسته ای، برای خود دست و پا کند؛ جایگاهی که متاثر از تلاش بی وقفه مدرسان، محققان و دانشمندان کشرومان است. این تلاش اکنون ما را به توانمندی‌های کارآمدی در حوزه های مختلف این دانش از جمله؛ حوزه های پزشکی، کشاورزی، صنعت و ... مجهز کرده است.

برای درک بیشتر و صحیح تر از میزان پیشرفت و توسعه ایران در زمینه دانش و فناوری هسته ای با «محمودرضا آقامیری- رئیس دانشکده مهندسی هسته ای دانشگاه شهید بهشتی» به صحبت نشستیم.  

یکی از مهمترین موضوعاتی که آقامیری به آن اشاره دارد، این است که ایران با وجود آنکه از سال ۹۱ – ۹۲ در بحث تکنولوژی هسته ای، تحت تحریم و از هرگونه امکان آموزش، تربیت نیروی انسانی و دستیابی به تجهیزات محروم بوده، اما توانسته است به جایگاه خوبی در این زمینه دست یابد؛ به طوری که تمام مراحل، از ساخت معدن گرفته تا کیک زرد و از غنی سازی تا تولید و طراحی سوخت را به تنهایی انجام می دهد.

مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:

*شما مسئولیت بخشی از نهاد توسعه آموزش علوم هسته ای را در کشور بر عهده دارید، به نظر شما، مهمترین دلیل لزوم برخورداری از اقتدار هسته ای و تلاش برای افزایش آن چیست؟ و چرا ما باید خود را ملزم به توان‌یابی در این حوزه بدانیم؟

معتقدم قبل از اینکه بتوان مستقیما پاسخی قابل درک به این پرسش داد، ضروری‌ست توضیحی مقدماتی بدهم. از نظر تئوری، علم صرف نظر از اینکه در چه زمینه ای باشد، یک قدرت محسوب می شود و  زمانی که کشوری علاوه بر دستیابی به علم، مرزهای آن را  گسترش و توسعه دهد، عملاً صاحب قدرتی غیر قابل انکار شده است. این برتری علمی، در برخی رشته ها کمتر و در برخی دیگر، بیشتر نمایانگر اقتدار است و  بی تردید، یکی از برجسته ترین نقشهایی که دانش، رنگ و لعاب و قدرت بیشتری را از خود به نمایش گذاشته، در حوزه هسته ای است.

آمریکایی ها در سال ۱۹۴۵ و در شرایطی که باورش برای خودشان نیز سخت بود، که چه قدرتی را در اختیار دارند، بمب اتم را تست کردند و از آن زمان، تصمیم گرفتند که کشورهای جهان را محدود به ۲ دسته خودی و غیر خودی کنند. خودی ها مجاز به برخورداری از دانش هسته ای و تکنولوژی اتمی شدند و غیر خودی محروم از آن.

تکنولوژی هسته ای، در واقع نتیجه هم افزایی و دست به یکی شدن مجموعه ای از فناوری‌های رشته ها و گرایشهای گوناکون علمی از جمله؛ مکانیک، برق، الکترونیک و ...است. بطور مثال؛ وقتی یک موشک پرتاب می شود، عملا حاصل در کنار هم قرار گرفتن علوم مختلفی مثل مکانیک، هوا فضا، الکترونیک و ... است.

فناوری هسته ای به واسطه همین خصوصیات، دارای قدرت بازدارندگی برجسته ای است و همین، می تواند مهم ترین دلیل برای نه تنها ما که هر کشور و ملتی برای تلاش به‌منظور دستیابی به دانش و فناوری هسته ای باشد.

مشخص است، زمانی که توانایی هسته ای داشته باشید، در حقیقت توانایی بازدارندگی دارید، و زمانی که از توانایی بازدارندگی برخوردار هستید، می توانید در جهان حرفی برای گفتن داشته باشید. پس ما بر این باور هستیم که اولاً حق هر ملتی است که همه ابزار را در اختیار داشته باشد.

باید این آگاهی برای همگان وجود داشته باشد که فناوری هسته ای، منحصر به تسلیحات نظامی و دفاعی نیست، این فناوری، امروز در همه شاخه ها منشاء اثرات بسیار بسیار خوبی در تسهیل زندگی انسان است. در کشاورزی، پزشکی، صنعت و ... کارکردهای موثر و مثبتی دارد.  بطور مثال در صنعت نفت و حوزه حفاری و اکتشافات، بسیاری از چاه ها را باید با استفاده از فناوری هسته ای Well logging (چاه پیمایی) کنترل کرد؛ کارهای دقیق و مهمی که با سایر ابزارها، نمی توان انجام داد.

*در حال حاضر ایران در حوزه دانش و تکنولوژی هسته‌ای، در مقایسه با سایر کشورهای جهان در چه جایگاهی قرار دارد؟

به نظرم باید برای دستیابی به مقایسه ای منصفانه، این موضوع را از زاویه ای واقع بینانه، مورد بررسی قرار داد. دسته ای از کشورها مثل؛ آمریکا، روسیه و چین، در واقع قدرت‌های کامل هسته ای جهان محسوب می شوند؛ کشورهایی که در همه زمینه‌های هسته ای پیشتاز و برخوردار بوده و زرادخانه های عظیم هسته ای نیز دارند. فارغ از این ۳ کشور، یقینا سایر کشورها شرایطی مشابه با ما نداشته و اصولا با ما قابل مقایسه نیستند.

مثلا فرانسه هرچند کشوری هسته ای به شمار می رود، اما عملا فاقد تکنولوژی هسته ای است و با وجود اینکه بیش از ۷۰ درصد برق این کشور از طریق نیروگاه‌های هسته ای تامین می شود، ولی  خود، به تنهایی قادر به تامین آن نیست! در واقع معدنش جای دیگری ست،  غنی سازی را خودش انجام می دهد ولی (فیول فابریکیشن Fuel fabrication_ ساخت سوخت)  را جای دیگر انجام می دهد. این به این معناست که روسیه، آمریکا و چین، کشورهای جهان را به گونه ای تقسیم بندی کرده اند، که هیچ کدام، به تنهایی، همه ابزار و امکانات را یکجا نداشته باشند. به همین دلیل، کشورهای صاحب دانش هسته ای، با یکدیگر قابل مقایسه نیستند. با این حال اما ایران، تمام مراحل، نیازها و ابزارها را از معدن گرفته تا کیک زرد و از غنی سازی تا تولید و طراحی سوخت  و ... را به تنهایی انجام می دهد.

ایران که از سال ۹۱ – ۹۲ در بحث تکنولوژی هسته ای، تحت تحریم کامل و از هرگونه امکان آموزش، تربیت نیروی انسانی و دستیابی به تجهیزات محروم بوده و به علاوه شدیدا هم مورد مراقبت و کنترل قرار داشته است که مبادا به این حوزه نزدیک شود، امروز در دانش و فناوری هسته ای، جایی در جهان برای خود دست و پا کرده است؛  لذا مقایسه ایران با سایر کشورهای جهان در زمینه دانش و فناوری هسته ای، اصولاً قیاسی مع الفارق است.

*هند و پاکستان یا برخی دیگر از کشورها که دارای تسلیحات اتمی هستند، چطور؟ آن ها هم وابستگی دارند؟

بله. هند و پاکستان سلاح اتمی دارند، اما آیا همه را تمام و کمال از خود دارند؟ همه می دانند که توان نظامی اتمی پاکستان وابسته به آمریکا و در مقابل ظرفیت تسلیحات هسته ای هند در گرو حمایت چین و وابستگی به این کشور است. نه فقط هند و پاکستان که به جز خود امریکا، روسیه و چین، هر کشور دیگری که از چنین تسلیحاتی برخوردار باشد، در واقع وابسته به یکی از این ۳ کشور است.

امروز می توان ادعا کرد که ایران جزو ۵ کشور برتر جهان در حوزه دانش هسته ای بوده و حتی از کشوری مثل فرانسه نیز، پیش تر استفارغ از مسائل نظامی، اینک کشوری(ایران) در حوزه دانش و فناوری هسته ای پا به عرصه گذاشته که در معادن خود کار می کند و چرخه سوخت را خودش تکمیل کرده و در واقع، به معنای واقعی یک کشور هسته ای محسوب می شود، من اگر بخواهم مقایسه کنم، به همین دلیلی که برشمردم، ایران را جزو ۵ کشور برتر جهان در حوزه دانش هسته ای دانسته  و حتی از کشوری مثل فرانسه نیز، پیش تر می بینم.

*آیا تحریم ها توانست وقفه ای در این روند ایجاد کند؟

تردید نکنید تحریم‌ها اثرات منفی خود را در پی دارد.  اینکه بخواهم بگویم تحریم خیلی خوب بوده، حرف غلطی زده ام، ولی تحریم‌ها برای ما در موضوع هسته ای، اثرات مثبتی را به همراه داشته است.

به دلیل تحریم ها، ما سعی کردیم نیروی انسانی را خودمان تربیت کنیم و اکنون به جرات می‌توان گفت افرادی که در حوزه هسته ای کشورمان فعالیت می کنند؛ چه آنها که در این دانشکده تحصیل کردند و چه آنها که در دانشگاه های دیگر درس خوانده اند، از نظر توانمندی‌های علمی، در رده های اول جهان محسوب می شوند؛ یک سری جوان آمدند و به چنان ابزار و امکاناتی دست پیدا کردند که جهان و معادلات غربی ها را به‌هم ریخت.

علت اینکه دانشمندان ما را ترور کردند همین پیشرفت سریع و شتاب خیره کننده بود. دشمن آمد و با هدف کند کردنِ سرعت پیشرفت دانشمندان و محققین ایران، تعدادی را ناجوانمردانه به شهادت رساند. این یعنی ما در زمینه نیروی انسانی حرف های زیادی برای گفتن داریم. ما امروز حتی آماده ایم در صورت تقاضای کشورهای منطقه در زمینه آموزش، به آنها کمک کنیم، کاری که مطمئنا اروپایی ها و امریکایی ها راضی به آن نیستند.

*تا چه اندازه موفق شده ایم در ابعاد مختلف علوم هسته ای پیشرفت داشته باشیم؟

به نظر من در حال حاضر در بحث رآکتور، چرخه سوخت و کاربردهای پزشکی، صد درصد پیش رفته و تقریبا همه مرزهای دانش هسته ای را در این زمینه ها در نوردیده و مشکل و مسئله رفع نشده در این حوزه ها نداریم. تاکید می کنم پیشرفت ما در حوزه دانش و علم هسته ای، پیشرفت صد درصدی بوده است؛ کسی به ما کمک نمی کند و به عبارت بهتر، در این عرصه به هیچ کشوری وابسته نبوده و کاملاً به خودمان متکی هستیم.

*در بخش ساخت تجهیزات چطور؟ میزان پیشرفت ایران چگونه ارزیابی می کنید؟

ما از حدود ۲۵ – ۲۶ سال پیش که تحریم ها جدی‌تر شد،  روی پای خود ایستاده ایم و همین امر ما را در ساخت تجهیزات نیز مصم تر کرد. خوشبختانه در این عرصه موفق بوده و اکنون نیز همچنان در حال طراحی و ساخت هستیم. در این میان طراحی سوخت راکتور هسته ای تحقیقاتی تهران، مصداق بارز توانمندی ایران است.

در دانش هسته ای، «طراحی سوخت»، نوعی فناوری است که شما نمی توانی بی مهابا از موفقیت در آن صحبت کنی، چرا که کوچکترین اشتباه برابر است با آلودگی شدید منطقه ای و گرفتار شدن کشور در یک بحران عظیم. چرنوبیل را همه به خاطر داریم که چگونه منطقه ای وسیع را گرفتار کرد و همینطور حادثه فوکوشیمای ژاپن که تا حدی جهان را متاثر از خود ساخت و اینک وقتی ما از قدرت و توان دوستانمان در سازمان انرژی اتمی، در طراحی سوخت صفحه ای رآکتور تحقیقاتی تهران سخن می گوییم، یعنی ما قدرت طراحی بخش مهمی از این راکتور را در اختیار گرفته و در چرخه سوخت هسته ای، صاحب قدرت، ظهور و بروز شده ایم.

در بحث تجهیزات، تمام جهان دست به یکی شده و تلاش کردند که سانتریفیوژهای ما گسترش پیدا نکند و  اگر برجام رخ نمی داد، امروز شاید به ۱۹۰ هزار سو در غنی سازی می رسیدیم (آنچه قبل از برجام بود بالای ۲۰ هزار سو با سرعت در حال گسترش بود). در سایر بخشها مثل طراحی رآکتور، طراحی دستگاه های مختلف از جمله دستگاه های آشکارسازی، سیستم های پزشکی و ...  اقدامات خوبی در حال انجام است.  

در بحث تجهیزات، تمام جهان دست به یکی شده و تلاش کردند که سانتریفیوژهای ما گسترش پیدا نکند و  اگر برجام رخ نمی داد، امروز شاید ما به ۱۹۰ هزار سو رسیده بودیماما آنچه مایه آزار و نگرانی شده، نبود خودباوری بین برخی مسئولین است که هنوز به توانمندی جوانان این کشور ایمان ندارند و درحالی که مثلا اگر در دانشگاه علوم پزشکی تهران دستگاه تصویربرداری ساخته شده است، این امکان را برای تجاری سازی آن محصول و ورودش به  بازار، فراهم نمی کنند.

پس اگر می بینیم در حال حاضر، هم در بخش نیروی انسانی، هم در زمینه دستیابی به آخرین دستاوردهای جهانی و هم در حوزه ساخت تجهیزات و ایجاد امکانات برای بهره برداری داخلی، توانسته ایم به نقطه قابل اتکایی برسیم، شکی نیست که یکی از مهمترین دلایل و ابزارهایش، همین تحریم ها بود. تجربه به ما این درس و پیام را داد که خودمان باید روی پای خودمان بایستیم.

در حال حاضر اگر در این دانشکده مقالات و خروجی های جوانترین نیرو؛ یعنی فردی که ۲۸ – ۳۰ ساله که تازه دکتری گرفته را با فردی که در بهترین و مجهزترین آزمایشگاه های علوم هسته‌ای جهان مشغول به تحقیق است، مقایسه کنید، متوجه خواهید شد که توانایی طراحی موضوع و حل مسئله از جانب محققان ایرانی در سطح بالایی قرار دارد و سرعت پیشرفت را به خوبی درک خواهید کرد.

هرچند تحریم ها راهگشای ما در این عرصه بود و بنده با اینکه اصلا موافق این ظلم آشکار نیستم، اعتقاد دارم که نباید به بهانه تحریم، کارها را تعطیل کرد. با این وجود اما امیدوارم هر چه زودتر سایه شوم این تحریم از سر ملت ما برداشته شود.

*شما در اظهارات خود به این موضوع اشاره داشتید که دانش هسته ای فقط محدود به تسلیحات نیست و در کشاورزی، پزشکی، صنعت و سایر حوزه ها کاربردهای اساسی دارد. آیا مشخصا می توانید به نمونه هایی از اثرات این دانش در این حوزه ها اشاره کنید تا برای مخاطبان ما ملموس تر شود؟

امروز مراکز علمی ما در زمینه های پزشکی در تلاشند تا به دسترسی های خاص برسند. به طور مثال؛ (سیکلوترون Cyclotron _ یکی از مهمترین ابزار آزمایشگاهی در زمینه فیزیک تجربی) را خودشان می سازند، تکنولوژی ای که تا مدتی پیش برای برخورداری از آن، شدیداً نیازمند خارج بودیم. یا مثلا رادیو میکس (RadiomiX_ فناوری که یک تصویر را تحلیل کرده و بر اساس آن، پیش بینی ها را انجام می دهد) که در جهان صرفا  ۳ – ۴ کشور از چنین فناوری برخوردار هستند.

اکنون در ایران، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه تهران و سایر دانشگاه های فعال در این حوزه، مقالات همسطح این ۳-۴ کشور را ارائه می دهند. این بدان معناست که ایران در تکنولوژی‌هایی که پیشینه و سابقه چندانی در آن نداشته، همسطح با برترینهای جهان و گاهی جلوتر از آنها گام بر می دارند.

این یک حقیقت است که ما در جایی که نیاز داشته باشیم، هم سطح جهان حرکت کرده و در علم روز موفق بوده ایم. در علوم شناختی، نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی و اینگونه علوم جدید که پیشنیه سنگین تجهیزاتی و پیشینه سنگین بنیه گذشته را نمی خواست، از جایگاه ویژه ای برخوردار شده ایم و یکی از این جایگاه های خاص همین دانش هسته ای ست.

امروز چه بخواهند ما را تحریم کنند و چه نخواهند، ما در حوزه هسته ای به موفقیت رسیده ایم و اینجا دیگر وظیفه دولت است که به میدان بیاید. اکنون به واسطه شرایط موجود ناشی از برجام و محدود شدن دامنه طرح توسعه، شاید برای بسیاری از نیروی انسانی، بازار کار و شغل متناسب نداشته باشیم. اما به هر شکل باید برای حفظ این ظرفیت ارزشمند تلاش و فضایی را برایشان مهیا کنیم که بتوانند همچنان قدرتمندانه، در عرصه حضور داشته باشند.

*آقای دکتر دانش آموختگان و اساتید این حوزه تا چه میزان توانسته اند در تولید فناوریهای پزشکی موفق عمل کنند؟ و هم اکنون در میان کشورهای جهان، جایگاه ایران در زمینه پزشکی هسته ای کجاست؟

باید توجه داشت که کاربرد دانش هسته ای در حوزه پزشکی شامل ۳ بخش است؛ نخست، بخش «تشخیص»  است. از جمله تجهیزات در این بخش باید به تصویربرداری پوزیترون امیشن توموگرافی یا همان PET- تصویربرداری با استفاده از تابش پوزیترون اشاره کنم که می تواند بصورت بسیار دقیق و به عبارتی؛ اتم به اتم از داخل بدن، اطلاع رسانی کند. بطور مثال با استفاده از این ابزار و تزریق یک رادیو ایزوتوپ به بدن، می توان محل قطعی یک عفونت یا میزان دقیق گسترش یک سرطان و ... را شناسایی کرد.

هم اکنون نمونه انیمال این دستگاه (PET-تصویربرداری مولکولی)  در کشور ساخته شده و امیدواریم به زودی بتوان خود دستگاه پت را تجاری سازی و روانه بازار کرد. از طرفی انشاءالله اگر بتوانیم سیکلوترون را نیز بسازیم که البته تا حد زیادی هم پیش رفته ایم، به جرات می توان ادعا کرد که در حوزه تصویربرداری، کاملا خودکفا خواهیم شد.  

دوستان ما در دانشکده، با کمک سازمان انرژی اتمی در تلاش هستند تا هر روز، به یک رادیوایزوتوپ جدید دست پیدا کنند؛ رادیو ایزوتوپ هایی که بتوان با بهره گیری از آن، کارهای تشخیصی و درمانی را پیش برد. بخش دوم کاربرد دانش هسته ای در حوزه پزشکی، بخش «درمان»  است. مثل؛ رادیوتراپی، درمان با رادیوایزوتوپ (ایزوتوپ‌های ناپایدار و پرتوزای یک عنصر) و یا حتی ید درمانی (روشی برای درمان پرکاری تیروئید). در این بخش، نیاز اساسی ما، شتاب دهنده های خطی است که در حال کار روی این موضوع هستیم و دوستان ما در اصفهان موفق به ساخت دستگاهی در این زمینه شده و در تلاش برای تجاری سازی آن هستند. ضمن اینکه در سایر مراکز نیز همکاران در تلاش برای ساخت هستند.

 بخش سوم کاربردهای دانش هسته ای در حوزه پزشکی، بخش «تحقیق و توسعه»  است. خوشبختانه  در حال حاضر، دوستان ما در همین دانشکده، با کمک سازمان انرژی اتمی در تلاش هستند تا هر روز، به یک رادیوایزوتوپ جدید دست پیدا کنند؛ رادیو ایزوتوپ هایی که بتوان با بهره گیری از آنها، کارهای تشخیصی و درمانی را پیش برد.

*کاربرد این رادیوایزوتوپ ها چیست؟

به طور مثال؛ می توان با هدایت «ایزوتوپ ایتریوم ۹۰» به کبد، بیماری‌های مزمن این اندام را معالجه کرد و یا با استفاده از رادیوایزوتوپی دیگر، مشکلات مغزی را برطرف ساخت که همانطور که عنوان کردم، توسعه رادیو ایزوتوپ ها هم اکنون در بخش رادیوایزوتوپ سازمان انرژی اتمی و همچنین دانشگاه های مختلف کشور، با سرعت در حال انجام است.

*در مقایسه با سایر دانشگاه‌های کشور که نیروی انسانی هسته ای تربیت می کنند، جایگاه دانشکده مهندسی هسته ای دانشگاه شهید بهشتی کجا است؟

امروز تنها دانشکده مهندسی هسته ای ایران، همین دانشکده مهندسی هسته ای در دانشگاه شهید بهشتی است. هیچ دانشگاهی در کشور، دانشکده مهندسی هسته ای ندارد. دانشکده انرژی و یا دانشکده فیزیک هسته ای در سایر دانشگاه ها وجود دارد، اما دانشکده مهندسی هسته ای، مشخصا فقط همین دانشکده ما است.

*چه تعداد از مراکز پزشکی در کشور مجهز به تجهیزات پزشکی هسته‌ای است؟

وضعیت پزشکی هسته ای چه در بخش خصوصی و چه بخش های دولتی ما بد نیست و تقریبا در اکثر استان ها و شهرستان ها از ابزار و تجهیزات کارآمدی مثل (دوربین های گاما-Gamma camera_دوربینی که تشعشعات ساطع شده از رادیوایزوتوپ‌های تزریقی را آشکار می کند)  استفاده می شود. هرچند هنوز در زمینه PET (تصویربرداری مولکولی)  محدودیت وجود دارد.

البته باید این نکته را هم مد نظر داشت که نیازی به وجود این تجهیزات در همه استان ها نیست. چراکه اگر مجموعه جمعیتی ۲ استان، یک میلیون نفر باشد، منطقی نیست که در هر یک از این استان ها، یک دستگاه PET را مستقر کنیم و عاقلانه این است که یک استان به استان همجوار خود، سرویس دهد. در مجموع اما سرعت توسعه این ابزار و تجهیزات؛ چه به لحاظ خرید خارجی و چه به لحاظ ساخت داخلی، بسیار مطلوب است.

*تقسیم بندی فعالیت در دانشکده مهندسی هسته ای دانشگاه شهید بهشتی به چه صورت است و چه گرایش های دارد؟

دانشکده ۴ گرایش دارد؛ گرایش «مهندسی رآکتور»، گرایش «مهندسی پرتوپزشکی»، گرایش «مهندسی چرخه سوخت هسته ای»  و گرایش «مهندسی کاربرد پرتوها در صنعت». این گرایش های اصلی مهندسی هسته ای است که تقریبا در همه جای دنیا نیز تمرکز دانشگاه ها بر آنهاست. البته گرایش کاربرد پرتوها در صنعت، ابتکار شهید دکتر شهریاری بود که  خودش سرفصل ها و مباحث دروس را تهیه کرد و پس از تصویب، به عنوان گرایشی نو، در ایران ایجاد شد؛ گرایشی که در واقع، تخصص خود شهید شهریاری در حوزه دانش هسته ای بود.

*چه تعداد دانشجو دارید و نسبت دانشجویان خانم به آقا در رشته گرایش های هسته ای چقدر است؟

میزان و تناسب دانشجویان با توجه به گرایشهای مختلف، متفاوت است. مثلا؛ در گرایش راکتور، تعداد دانشجویان آقا به مراتب بیشتر از خانم هاست. در پرتو پزشکی و کاربرد پرتوها، به دلیل بازار کار بهتر، نسبت خانم به آقا تقریباً برابر و در مقاطعی هم ۶۰  به ۴۰،  کفه به سمت خانم ها سنگینی می کند و در گرایش چرخه سوخت نیز ۳۰–۳۵ درصد دانشجویان خانم و مابقی آقا هستند.  

*میزان تقاضای دانشجویان در مقایسه با سایر رشته ها مثل علوم پزشکی و مهندسی چقدر است؟ و اینکه تقاضا برای این رشته نسبت به سالهای اخیر کمتر شده یا رو به افزایش بوده؟

امسال تعداد متقاضیان رشته های علوم ریاضی-فیزیک کاهش پیدا کرد که به نظرم این روند اصلا خوب نیست و به نوعی نگران کننده است. ما در مقطعی، به قدری بی رویه رشته ها و دانشگاه ها را توسعه دادیم که تصور می کردیم با این کار به یک پیروزی و موفقیت عظیم علمی دست می یابیم! در ادامه اما دیدیم که به یکباره از لحاظ کیفیت، زمین گیر شدیم.

بعد از شهادت دکتر شهریاری، دکتر احمدی روشن و داریوش رضایی نژاد ما با یک موج بلند متقاضی برای تحصیل در رشته های هسته ای رو به رو شدیمگذشته از این، درخصوص میزان علاقمندی به تحصیل در دانشکده مهندسی هسته ای، فاکتور دیگری نیز تاثیر گذار است؛ اینکه افراد گاهی اوقات، احساساتی تصمیم می گیرند. بطور مثال بعد از شهادت دکتر شهریاری، دکتر احمدی روشن، داریوش رضایی نژاد، ما با یک موج بلند متقاضی برای تحصیل در رشته های هسته ای رو به رو شدیم. در ادامه و با گذشت یکی ۲ سال، میزان تقاضا افت می کند و می بینیم که علاقمندی و تقاضا برای تحصیل در این رشته ها، به شرایط احساسی جامعه نیز بستگی دارد.

درباره میزان پذیرش دانشکده نیز باید بگویم این مقدار متفاوت بوده؛ برخی سالها تعداد پذیرش بالا بود و در حال حاضر تا حدی کاهش یافته است.

*دلیل کاهش پذیرش چه بوده است؟ آیا تقاضا کم شده یا دلیل دیگری داشته است؟

خیر. تقاضا کم نشده است، بلکه موضوع اصلی اشتغال و نیاز بازار کار است. ببینید کسی که مثلا در رشته مهندسی مکانیک فارغ التحصیل می شود، می تواند در صنایع خودرو سازی، در حوزه هوافضا و در بخش های دیگر صنعتی مشغول به کار شود، اما فردی که در رشته مهندسی هسته ای تحصیل کرده باشد، غیر از پرتو پزشکی که تا حدی بازار کارش وضعیت بهتری دارد، سایرین باید در جاهای خاص مشغول به کار شوند و ما به همین دلیل، برای پذیرش دانشجو، زمینه اشتغال را مد نظر قرار می دهیم. از طرفی، ما در مقطعی نسبتا کوتاه، نیروی انسانی متخصص زیادی تربیت کردیم و اکنون لازم است آن شیب تند را کند کنیم.

ضمن اینکه بعضی از رشته ها مثل چرخه سوخت، تا حدی به دلیل نبود آشنایی برخی افراد، متقاضی کمتری دارد و ما چون معتقد هستیم باید به استانداری که تعریف کرده ایم پایبند بوده و آنها را رعایت کنیم، مشتاق نیستیم که کلاس ها را به هر شکل ممکن پر کنیم، بلکه اصرار داریم، بهترین ها را برای تحصیل در این حوزه، انتخاب کنیم، لذا طبیعتا این نگرش بر میزان پذیرش ما تاثیر گذار بوده است.

تقریبا ۹۰ درصد افرادی که امروز در صنعت هسته ای کشور مشغول به کار هستند،  فارغ التحصیلان ۴ دانشگاه داخل کشور و البته پژوهشگاه سازمان انرژیِ اتمی هستند.

*دانشکده مهندسی هسته ای شهید بهشتی چه تفاهمنامه ها یا پروتکل های همکاری در حوزه آموزشی و ...با نهادهای مرتبط و یا سازمان انرژی اتمی دارد؟

میزان همکاری های ما با سازمان ها و دستگاه های مرتبط بسیار گسترده است. بعنوان نمونه؛ در پدافند غیرعامل می توان به موارد متعدد همکاری بچه های دانشکده اشاره کرد که هم اکنون نیز بر اساس یکی از همین تفاهمنامه ها، در حال ساخت آشکارسازهای مختلف مورد نیاز پدافند هستند.

بر پایه مذاکرات صورت گرفته با سازمان انرژی اتمی، مقرر شده است ما در ساخت و اداره دومین و سومین راکتور بوشهر، ایفای نقش کنیمدر صنعت هم دوستان ما بسیار فعال هستند و اجرای پروژه های متعددی را در حوزه های نفت و غیره بر عهده دارند. ضمن اینکه ارتباطات بسیار نزدیک میان دانشکده و سازمان انرژی اتمی برقرار است. در اینجا لازم است که اشاره کنم، بر پایه مذاکرات صورت گرفته با سازمان انرژی اتمی، مقرر شده است تا این امکان به ما داده شود تا بتوانیم در ساخت، نظارت و اداره راکتورهای ۲ و ۳ در بوشهر ایفای نقش کنیم.

*این نقش دقیقا چه خواهد بود؟ آیا همان تربیت و تامین نیروی انسانی است؟

بله، مشخصا آموزش و تامین نیروی انسانی از جمله تعهدات ما خواهد بود. ضمن اینکه در زمینه طراحی و سایر فعالیت های مرتبط نیز همکاری خواهیم داشت که البته هنوز برای دستیابی به جزییات، مذاکرات ادامه دارد. با این وجود اما کلیات مباحث مورد مذاکره، مورد موافقت دکتر صالحی؛ رییس سازمان انرژی اتمی قرار گرفته تا ما در نظارت بر ساخت دومین و سومین راکتور بوشهر و نیز آموزش نیروی انسانی مورد نیاز، نقش آفرین باشیم.

*چه چشم اندازی را برای آینده فناوری هسته ای کشور متصور هستید؟  

بنده معتقد هستم اکنون فناوری هسته ای ما در جایگاه اصلی خود قرار گرفته است و از این پس باید برای توسعه و گسترش آن تلاش شود. در این مسیر اختیار در دست خود ما است و کسی نیست که بتواند جلوی ما را بگیرد. مگر اینکه زمانی، سیاست کلی نظام بر این باشد که توقفی داشته باشیم.

به‌تازگی نیز با اعلام دولت، گام سوم در کاهش تعهدات برجامی برداشته شد که این اقدام، دست ما را برای تحقیق و توسعه بازتر کرد و یکی از نگرانی‌ها را در این زمینه، برطرف ساخت. در مجموع به نظر من یک مقاومت کوتاه مدت دیگر،  قدرت و آرامشی همیشگی را برای کشور به ارمغان خواهد آورد. معتقدم که مقاومت بیشتر، مطمئنا زمینه ساز ایجاد امنیت کامل سیاسی ما در جامعه جهانی خواهد بود و امیدواریم مسئولین نیز مردم را باور داشته باشند با قدرت دیپلماسی و توان چانه زنی، رو به جلو حرکت می کنیم و ان شاء الله مشکلات مردم نیز حل می شود.

و سخن یا حرف ناگفته شما با مردم؟

بر خود لازم می دانم که به عنوان یک عنصر کوچک در عرصه آموزش هسته ای کشور سپاسگزار رهبر معظم انقلاب باشم که در این قضیه، واقعا پشتوانه و حامی ما بودند. ایشان بدون تردید پشتوانه علمی ما نیز بودند؛ اطلاعات علمی مقام معظم رهبری در این زمینه گاهی برای خود ما تعجب برانگیز و تذکرات دقیق و مستدل ایشان، همواره راهنمای ما در این راه بوده است.