مرمت پر مذمت

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز/ رضا صالحی پژوه: اواخر سال 89 بود که بنا بر نظر کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، گنبد مسجد امام تن پوشی از داربست به تن کرد تا مرمت آن به چشم نوازی و زیبایی زاید الوصفش بیافزاید و قرار بر این شد تا مرمت از بخش جنوب شرقی گنبد آغاز شود.

آن روزها کارشناسان می گفتند این بخش از گنبد مسجد چشم نواز دوره صفوی بیشتر از سایر بخش‌ها در معرض آفتاب و عوارض جوی قرارگرفته و لایه‌های زیرین و تزیینات کاشی‌کاری دچار آسیب جدی شده است.

با این توضیح، گنبد لاجوردی مسجد تاریخی اصفهان با 16 ترک و ارتفاع بدنه اصلی از کمربند تابش فوقانی با بیش از ۳۷ متر زیر تیغ مرمتگرانی رفت که بعد از 11 سال مشخص شد نه تنها شبیه مرمت نبوده ،که بیشتر به یک سلاخی در حوزه میراث فرهنگی شبیه بوده است.

این را یکی از کارشناسان مرمت میراث فرهنگی بعد از بازدید از این بنای تاریخی در نیمه های راه مرمت بیان کرد و گفت: در قسمتی از راس تا قسمت هایی از بدنه گنبد می شود اعوجاج را به طور واضح مشاهده کرد.

عقیل عقیلی در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: ما این موضوع را پیش از این تذکر دادیم، اما کسی به تذکر های ما گوش نداد.

نمونه ای از ده ها برخورد مسئولان سازمان میراث فرهنگی با منتقدین به این دست مرمت ها که حالا مشخص شده این انتقاد ها خیلی هم بی دلیل نبوده ، هرچند که همان روزها و بعد از گذشت دو سال از آغاز مرمت، وقتی نگرانی منتقدین به این نوع از مرمت زیاد شد، شهرام امیری، مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان با بیان این که " هرچند این انتقاد ها از سر دغدغه مندی است، اما عاری از اخلاق حرفه ای خبرنگاری است" این نگاه کارشناسان و خبرنگاران را مانعی برای پیشرفت مرمت میراث فرهنگی استان خواند از آن ها خواست تا اجازه دهند اساتید مرمت به کار خود ادامه دهند.

کاری که حالا بعد از 11 سال با برچیده شدن داربست های فلزی به نظر می رسد عاری از حرفه ای گری بوده و این را می توان در توضیحات هوشنگ رسام، یکی از اساتید مرمت کشور حین بازدید میدانی از این پدیده تاریخی دید.

اظهاراتی که از عدم طاق و جفت شدن کاشی های مرمت شده با هم، عدم رعایت اصول کاشی کاری اسلیمی و حتی تراز نبودن رنگ فیروزه ای کاشی های مرمت شده با هم دلالت دارد.

اما اوج انتقاد منتقدین و اظهار نظر کارشناسان در این زمینه از سال 95 اغاز شد. در آن دوره فریدون الهیاری که چندی قبل در اثر ابتلا به سرطان از دنیا رفت، مرمت این گنبد را کاملا حرفه ای خوانده بود و معتقد بود بر اساس نظر کارشناسان مرمت میراث، این گنبد تا سه دهه آینده نیازی به مرمت نخواهد داشت!!

هرچند که الهیاری همان سال از اتمام مرمت گنبد تا پایان سال 96 خبر داد، اما سال 99 و سه سال بعد از زمانی که باید این مرمت به پایان می رسید، وی در گفت و گو با خبرنگاران گفت: "کارشناسان پس از بررسی‌ها به این نتیجه رسیده اند که سطوح زیر گنبد دچار آسیب شده است."

هرچند عمر او به دنیا نبود تا بعد از بازشدن داربست ها، وضعیت مرمت شده گنبد را ملاحظه کند، اما انکارهای او در رسانه ملی درباره وضعیت مرمت مسجد شیخ لطف الله به یاد اصفهانی ها هست. مرمتی که در مسجدی کمی آنسوتر از مسجد امام باعث دو رنگی شدن گنبد و ایجاد فاصله حداقل 6 سانتری متری بین ترک مرمت شده با دو ترک کناری خود شد، اما الهیاری آن را یک مرمت حرفه ای و اصولی خواند.

مشکلات جزئی در این مرمت وجود دارد

حسین پاکدل، مرمت کار این بنای تاریخی پس از بیان این انتقاد ها، بخشی از آن را صحیح دانست و گفت: این وضعیت نتیجه برخورد داربست ها با بخشی ازکاشی هاست که در حال مرمت آن هستیم، اما اگر کسی ایراد فنی و حرفه ای به کار من دارد می تواند آن را بیان کند تا من نیز آن را رفع کنم.

مرمت‌کار بنا تصریح کرد: کار موجود است، با تیم کارشناسی تشریف بیاورند و ایرادها را بگویند تا اگر اصلاحی نیاز است انجام شود، بعضی می‌گویند این کار دست پیمانکار بوده، پدرم نوه استاد حسین کاشی‌تراش است، او از اساتید مهم این صنف بود، آن وقت عده‌ای می‌گویند استادکار این کار، کاشی‌کار نبوده، این صحبت‌ها ناراحت‌کننده است.

وی همچنین دریافت تذکر و یا نامه انتقادی از سوی منتقدین به این نوع از مرمت را به طور کلی تکذیب کرد.

نامه دادیم به داد اصفهان برسید

این تکذیب در حالی صورت گرفت که سیدمرتضی فرشته‌نژاد، از کارشناشان حوزه معماری با اشاره به اینکه یکی از مشکلاتی که این گنبدها دارد این است که هرکدام قوس مخصوص به خود را دارد، گفت: ما به مونسان، وزیر وقت میراث فرهنگی نامه نوشتیم که به داد اصفهان برسید، کنگره نقد مرمت بگذارید همه افرادی که در استان‌های مختلف از علم مرمت سر در می‌آورند، کار را نقد کنند اگر خوب است تشویق شود اگر بد است کسی دیگری بیاید ولی گوش نکردند و وقتی حرف ما را گوش نکردند کنار کشیدم.

اما حالا ظاهرا اداره کل میراث فرهنگی نیز بر خلاف دوره قبلی، چاره را در پذیرفتن نقد منتقدین دیده و معتقد است که باد ترک هایی که غیراصولی مرمت شده اند، توسط مرمت کار این بنا اصلاح شود.

مرمت کار باید مشکلات را برطرف کند

شهرام امیری، مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان گفت: مرمت گنبد در فروردین امسال به اتمام رسید و اردیبهشت همزمان با هفته میراث فرهنگی مرمت اصلی گنبد تمام شد.

وی با اشاره به اینکه ترک ۱۵ و ۱۶ که داربستش باز شده، در قسمتی که به راس گنبد نزدیک است، اعوجاجی وجود دارد، گفت: از گنبد بازدید کردم و حتی عکس هوایی هم گرفته شد و همکاران ناظر و پایگاه صورت جلسه کردند به مرمتگر و پیمانکار اطلاع دادند.

وی افزود: با توجه به اینکه کارگاه هنوز تحویل داده نشده، پیمانکار ایراد را پذیرفت و موظف شد بلافاصله پس از مرمت جزئی سایر بخش‌ها و باز شدن داربست‌ها، مرمت این قسمت را مجددا در کوتاه‌ترین زمان ممکن شروع کند و بعد از تحویل آن به طور کامل با وی تسویه حساب شود.

حالا با این وضعیت باید دید آیا گنبد فیروزه ای مسجد اعجاب انگیز صفوی اصفهان که عمری به درازای تاریخ دارد، باز هم می تواند چشم نواز مهمانانی باشد که پا به حریم نصف جهان می گذارند؟

مسجدی که سال 58 به عنوان یک شاهکار هنری توسط سازمان یونسکو ثبت جهانی شد و در مرمت پر حرف و حدیث آن تنها 500 هزار قطعه کاشی مرمت و نصب شده و در این سال ها چشم نواز بسیاری از دوستداران خارجی و ایرانی میراث کهن بشری بوده است./ انتهای پیام