پس از تشکیل شورای عالی نظارت بر مرمت گنبد مسجد تاریخی امام (ره) (جامع عباسی)، دومین بخش از فعالیت‌های این شورا طی پاییز و اوایل زمستان امسال به‌عنوان گام دوم صورت پذیرفت، لذا در این مقال به معرفی این تلاش‌ها پرداخته می‌شود.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز، با توجه به تشکیل شورای عالی نظارت بر مرمت گنبد مسجد تاریخی امام (ره) (جامع عباسی) یکی از مهم‌ترین وظایف این شورا به ویژه در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ در گام اول با توجه به حساسیت موضوع بررسی پیشینه تاریخی مرمت‌های صورت پذیرفته بر روی این گنبد بوده است، لذا بررسی‌های این شورا و همچنین پایگاه جهانی میدان امام (ره) (نقش‌جهان) حاکی از وجود برخی مرمت‌ها در اواخر دوران قاجار بر روی مسجد و به‌ویژه این گنبد تاریخی مسجد امام(ره) است.
همچنین شواهد حاکی است که در اواخر دوران قاجار زلزله نسبتا بزرگی در اصفهان صورت پذیرفته که باعث شده ایوان عظیم گنبد خانه همراه با دو گلدسته آن کمی از جای خود حرکت نماید، لذا با توجه به کاربرد آجر و خشت در کالبد گنبد خانه عظیم مسجد امام(ره) (جامع عباسی) به نظر می‌رسد در دهه اول از سده چهاردهم خورشیدی، کمی گنبد و ایوان عظیم از محور اصلی خود خارج‌شده، با این حال با توجه به کمبود امکانات و جوان بودن رشته‌هایی همچون معماری و مرمت در صد سال اخیر، کار علمی وسیعی در این خصوص صورت نپذیرفته، لذا در طی ۶۰ سال گذشته کار ارزشمندی صرفاً در خصوص مهار ایوان گنبد خانه از پشت‌بام‌ها انجام‌شده و همین امر باعث شده تا ایوان عظیم گنبد خانه با ارتفاع بیش از ۳۰ متر همراه با دو گلدسته بلندمرتبه آن هرکدام با ارتفاعی در حدود ۴۸ متر همچنان استوار و ثابت در جای خود باقی بمانند.
همچنین گزارش‌ها حاکی است که در اواخر دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰ خورشیدی با توجه به پیشرو بودن کشور ایتالیا در امر مرمت و حفاظت از آثار تاریخی کار مطالعاتی در خصوص وضعیت کلی این مسجد عظیم و تاریخی با مساحتی کمی بیش از ۱۶هزار مترمربع صورت پذیرفته، بااین‌حال پس‌ازآن علی‌رغم انجام مرمت‌های اصولی به‌ویژه در طی یک دهه گذشته، کار مطالعاتی زیرساختی روی این گنبد انجام‌نشده، لذا در طی پنج سال اخیر با توجه به بروز برخی مشکلات درزمینهٔ ایجاد نم و رطوبت در دیواره‌های مسجد به‌ویژه در ضلع جنوب و شرق گنبد، کارهای ارزشمندی در خصوص حفاظت و پایش تمامی راه‌آبه‌های فاضلاب این مسجد عظیم، به‌ویژه اینکه بیش از دو دهه نماز جمعه شهر بزرگ اصفهان در این مسجد تاریخی باشکوه تمام برگزار می‌شد، انجام پذیرفته است.
همچنین در ادامه مرمت‌های مسجد امام اصلاح و بهینه‌سازی سرویس‌های بهداشتی این مسجد که در دهه ۶۰ ایجادشده بود و همچنین مرمت‌های اساسی ایوان‌های صحن اصلی مسجد و اصلاح سیستم فاضلاب محلات پیرامون مسجد و بازار بزرگ اصفهان انجام شد. با این حال شورای عالی با توجه به بروز برخی مشکلات در مسجد از جمله ایجاد اعوجاج در گنبد و بروز برخی ترک‌ها در پوسته‌های داخلی گنبد اصلی، همچنین بروز برخی ترک‌های نسبتا بزرگ در پایه‌های گنبد و با در نظر گرفتن خطراتی همچون فرونشست زمین، آلودگی وسیع هوای اصفهان، بروز خشک‌سالی ممتد و مواردی از این دست اعضای شورای پایش مسجد امام در مرحله دوم فعالیت خود به این نتیجه دست یافته‌اند که مرمت اصولی گنبد بدون در نظر گرفتن وضعیت کنونی کالبد اصلی مسجد و گنبد خانه شاید چندان مؤثر نباشد.
لذا این شورا در مرحله دوم فعالیت خود مصوب کرده تا در مرحله بعد پایه‌های گنبد و به‌ویژه کالبد بنای گنبد خانه نیز با استفاده از فناوری فتوگرامتری و اسکن لیزر به‌طور کامل پایش شود تا مشخص شود که آیا بروز اعوجاج در گنبد به دلیل بروز مشکل در کالبد گنبد است یا اینکه مرمت تزئینات دارای مشکل اساسی است! زیرا در بررسی‌های اولیه مشخص شد که دقیقا در کالبد داخلی ترک شانزدهم که کاشی‌های پوسته روی گنبد دچار آسیب شده ترک‌هایی وجود دارد که اگرچه چندان جدید نیست، لکن جای تامل دارد.
همچنین شورا در گام دوم به این نتیجه رسیده که با توجه به وسعت مسجد از یکسو و وجود میلیون‌ها قطعه کاشی معرق و هفت‌رنگ که در تزئینات این مسجد زیبا و تاریخی به‌کاررفته پس از قریب به ۶۰ سال این مجموعه عظیم تاریخی نیازمند یک پایش اساسی است، روی همین اصل، اقدامات لازم برای تأمین اعتبار این پایش اساسی در حال انجام شدن است و عملیات فتوگرامتری و اسکن لیزر به‌ویژه در حوزه گنبد نیز با بهبود شرایط جوی آغاز خواهد شد./انتهای پیام
علیرضا ایزدی - مشاور وزیر و مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان