اصفهان در حال نشستن است

به گزارش پیگاه خبری تحلیلی همراز، حالا این رودخانه به تنگنای شدیدی برخورده و از ابتدای دهه 70 با شیب نه چندان ملایمی رو به خشکی رفت تا این که در اوایل دهه 90 به یک رودخانه فصلی تبدیل شد. رودخانه ای که در دهه هشتاد تنها یک یا دوبار در سال چشمش به آب روشن می شد و حالا دیگر همان سالی یکی دوبار بازگشایی نیز برای زاینده رود یک آرزوی محال شده است. از سوی دیگر خشکی دایمی این رودخانه که یکی از معدود رودخانه های جهان است که از دل شهر عبور می کند، نه تنها به ظاهر اتفاق خاصی را در اذهان عمومی مردم اصفهان رقم نزد، که باعث شد مردم خیلی زود به پدیده وجود یک جاده خشک و خاکی با پل های تاریخی روی آن در میان شهر عادت کنند. اما باطن شهر قرار نیست با این پدیده کنار آید و به نشانه قهر با خشکی یار غار و دیرین خود، روز به روز دلشکسته تر می شود و انگار دارد از پا می افتد، به گونه ای که کارشناسان فرونشست زمین در اصفهان را از یک رخداد تلخ شهری فراتر دانسته و نسبت به وقوع فجایعی بزرگ در آینده ای نه چندان دور هشدار می دهند. فرایندی که از شمال شهر اصفهان آغاز شده و روز به روز پیش تر می آید تا جائی که حالا به نزدیکی مرکز شهر رسیده است. مرکزی که در آن آثار تاریخی با ثبت بین المللی مانند میدان نقش جهان، مسجد جامع، پل های تاریخی، کاخ عالی قاپو و ... کم نیست. کارشناسان کاهش نزولات جوي، قطع آب رودخانه زاينده رود و افت سطح آب زيرزميني در دشت اصفهان را علت اصلی این فرو نشست می دانند و معتقدند با افت سطح آب زيرزميني، آبرفت ها متراکم شده و پديده فرونشست زمين سرعت
می گیرد. در این میان ایجاد ترک ها و شکاف های عمقی و بزرگ به عنوان بارز ترین نشانه های این فرو نشست می تواند تهدید های بزرگی را برای جاده ها، بناهای ساختمانی و میراث کهن فرهنگی ایجاد نماید. علی عزیزی ساکن یکی از محله های شمال شهر اصفهان در این زمینه به خبرنگار ما گفت: حدود یک سال است که بین چارچوب درب خانه و دیوار که روی پی خانه استوار است فاصله ایجاد شده و به تازگی به اندازه ای این شکاف زیاد شده است که به راحتی یک دست از درون آن رد می شود. موضوعی که فاطمه قربانی، زن خانه دار یکی از محله های نزدیک به مرکز اصفهان نیز آن بیان کرد و گفت: ابتدا تنها یک ترک ریز بالای قاب مهتابی یکی از اتاق هایمان دیدم، حالا این ترک ها تکثیر شده و شکاف بین آن ها روز به روز بیشتر می شود.این فرو نشست تنها یکی از تبعات جبران ناپذیر خشکی رودخانه شده که دلایل متعددی بر آن دلالت دارد.برخی صنعت و مصرف بی رویه آب در آن را دلیل این خشکی می دانند، برخی معتقدند آب کشاورزی باید تعدیل شود و برخی دیگر معتقدند برداشت های بی رویه آب در بالا دست که با سخنان احمدی نژاد در جمع مردم چهارمحال و بختیاری که گفت« مدیر آب شما من هستم، هرچه می خواهید بردارید و هرچه زیاد آمد را به پایین دست بفرستید» باعث شده تا رودخانه مانند اسب نفس بریده ای شود که دیگر طاقت تازیانه اش نیست. اما دولت روحانی تنفس مصنوعی را چاره ای برای احیای آن دانست و در ابتدای دولت یازدهم، مصوبات 9 ماده ای را در شورای عالی آب تصویب کرد. مصوباتی که در آن به ساماندهی بالادست رودخانه، انتقال آب از بهشت آباد به کویر مرکزی ایران، جلوگیری از برداشت های بی رویه و ... می پرداخت، اما هرگز اجرایی نشد. با تغییر استاندار اصفهان، در ایتدای دولت دوازدهم مهرعلیزاده که این بار با قامت ملی راهی اصفهان شده بود وخلعت استانداری این استان استراتژیک را به تن کرده بود، در شورای عالی آب مصوبات 7 ماده ای را تصویب کرد که در یکی از بند های آن قرار بود آب از دریای جنوب شیرین و به مرکز انتقال داده شود، اما آن مصوبات نیز هرگز از دل کاغذ بیرون نیامد و به مرحله اجرا نرسید. حالا با سومین تغییر در استانداری اصفهان در دولت روحانی که با استعفای دسته جمعی نمایندگان این استان به دلیل وعده های پوشالی دولت در قبال مردم اصفهان در زمینه تامین آب شرب و آب رودخانه زاینده رود مقارن شده بود، عباس رضایی، استاندار اصفهان معتقد است نسخه شفا بخش رودخانه زاینده رود را یافته و دیگر هیچ نسخه ای بهتر از آن نیست. نسخه ای که تحت عنوان «احیای رودخانه زاینده رود و ساماندهی کارون بزرگ» نام گرفته مصوبه هیئت وزیران دارد. استاندار اصفهان در این زمینه در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: متاسفانه در اعلام ابتدایی این خبر کج سلیقگی صورت گرفت و یک خبرگزاری به گونه ای خبر را واگویه کرد که گویی قرار است احیای زاینده رود از طریق انتقال آب از کارون صورت بگیرد، در صورتی که این چنین نیست و قرار نیست آب به صورت بین حوضه ای منتقل شود. رضایی ادامه داد: در کنار این اقدامات دولت در حال تکمیل پروژه کوهرنگ سه هم هست، اما من به این پروژه خیلی امیدوار نیستم، چرا که تاکنون تنها 2 درصد از پروژه عمرانی احداث سد کوهرنگ سه پیشرفت داشته که این موضوع یعنی سالیان متمادی برای اتمام آن زمان لازم است. رضایی همچنین گفت: موضوع آب اکنون اولویت کاری من است، اما قرار نیست به بهای آباد سازی زاینده رود، کارون را خشک کنیم، این رو طرح موصوف با عنوان احیای رودخانه زاینده رود و ساماندهی کارون بزرگ مصوب شد که می تواند به عنوان یک طرح موثر و مفید مورد توجه قرار گیرد. این سخنان هر چند برای رضایی که کمتر از یک ماه است بر مسند استانداری اصفهان نشسته تازگی دارد، اما کشاورزان و مردم اصفهان گوششان از این وعده وعید ها پر است و هرچند امید اشان را از دست نداده اند، اما معتقدند تا کاری عملی صورت نگیرد، دل به این وعده ها خوش نمی دارند. موضوعی که نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اصفهان نیز آن را در خطبه های نماز جمعه تایید کرد و گفت: «من فردی دیر باور هستم و صبر می کنم تا اقدام عملی در این زمینه صورت گیرد، سپس تشکر می کنم» آیت الله سید یوسف طباطبائی نژاد با اشاره به این که هر استانداری که در دوره های مختلف به اصفهان آمده است، یک طرحی آورده، ادامه داد: موضوع آب در اصفهان یک موضوع اساسی است که دولت باید برای رفع شرایط فعلی یک برنامه جدی داشته باشد. وی همچنین در جمع نمایندگان مستعفی اصفهان با اشاره به این که دولت به مردم اصفهان برای احیای زاینده رود تنها وعده وعید داده و وعده هایش را عملی نکرده ، افزود: تا کشاورزان تجمع می کنند، دولت می گوید موضوع امنیتی شده و دشمن بهره برداری می کند، این در حالی است که باید از دولت پرسید چه کسی این موضوع را امنیتی کرد؟ کشاورزان که همواره همراه انقلاب بودند یا خودتان که به وعده هایتان عمل نکردید؟
از سویی هر چند برخی منابع خبری اصرار دارند منابع تامین احیای زاینده رود را که هنوز روی کاغذ است و عملی نشده، به منابع کارون ربط دهند، اما اینچنین نیست و آمارها نشان از آغاز ترآبی اصفهان دارد و با ادامه روند این بارش ها، آنقدر که به رفع بی انضباطی های آبی نیز است، به انتقال آب میان حوضه ای نیاز نیست و این مسئله را می توان در آمار بارش های سال آبی 97-98 به وضوح دید. حسن ساسانی، معاون حفاظت و بهره برداری منابع آبی شرکت آب منطقه ای استان اصفهان در گفت و گو با خبرنگار ما میزان بارش های موثر در چلگرد به عنوان اصلی ترین منبع تامین آب زاینده رود را تا پیش از بارش های هفته قبل به نسبت مدت مشابه در سال گذشته با رشد حدود 300 درصدی بیان کرد و گفت: سال گذشته در چنین موقعی تنها حدود 190 میلیمتر بارش در چلگرد داشتیم که اکنون این میزان به بیش از 590 میلیمتر بارش موثر رسیده است و این درحالی است که میانگین بارش های موثر در زمان مشابه در بلند مدت 512 میلیمتر بوده است. اما نکته حائز اهمیت و به نوعی شاه کلید مسئله این جاست که ساسانی ورودی آب پشت سد در چنین شرایطی را کمتر از 30 مترمکعب در ثانیه بیان کرد و این در حالی است که سال گذشته با بارش های حدود یک سوم این میزان، در چنین روزهایی حدود 22 مترمکعب آب در ثانیه به پشت سد منتقل می شد و این یعنی این که بالا دست سد آنقدر آب بندهای غیر قانونی و پمپ های مکش آب ایجاد شده که اگر بارش ها بیشتر از این هم شود، خیلی برای تامین منابع آبی پشت سد که در شرایط عادی باید یک میلیارد و 400 میلیون متر مکعب باشد و حالا تنها 155 میلیون متر مکعب است تاثیری ندارد. موضوعی که حسن کامران، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی نیز به آن اشاره کرد و رفع این مشکل را تنها به دست دولت و ارگان های مربوطه دانست و در تشریح اقدامات صورت گرفته در این زمینه گفت: تابستان امسال برای مشاهده وضعیت اسفبار بی انضباطی های آبی در بالادست که منظور همان آب بند ها و پمپ های غیر قانونی است، کمیته ای متشکل از نمایندگان دو استان چهارمحال و بختیاری و اصفهان و معاون سه وزیر نیرو، جهادکشاورزی و کشور برای بازدید از مسیر بالا دست رودخانه راهی استان چهارمحال و بختیاری شدیم، این در حالی بود که مسئولان آن استان از این بازدید خبرداشتند و باید امنیت سفر و اعضای آن کمیته را تامین می کردند، اما اتفاقی که در این میان افتاد این بود که در کمال ناباوری تعداد معدودی از کشاورزان بالادست در استان چهارمحال و بختیاری راه عبور خودروها را بستند و اقدامی برای انجام ماموریت اعضای کمیته تشکیل شده انجام نشد. این نماینده مردم در حالی این سخنان را پیش از استعفای دسته جمعی نمایندگان مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی به خبرنگار ما گفت که مدعی بود تنها راه برون رفت از وضعیت کنونی، ایجاد انضباط آبی و ایجاد عدالت در برداشت ها از بالا دست تا پایین دست است. رودخانه ای که هزینه راه اندازی تونل کوهرنگ یک را در بیش از 4 دهه قبل از کشاورزان شرق اصفهان گرفتند، اما اکنون جرعه آبی به آن ها نمی دهند و بر اساس قانون دولت نمی تواند در این حق آبه دخل و تصرف داشته باشد و هم اگر نمی تواند آب کشاورزان شرق را تامین کند، باید به آن ها خسارت پرداخت کند.

گزارش از رضا صالحی پژوه