سلاجقه در میدان امام علی(ع) اصفهان جولان می دهند

این روزها در بازار اصلی شهر اتفاقاتی می افتد که هر بیننده ای را مسحور خود می کند، کارناوالی از دل سده های پنج و شش هجری بیرون آمده و زوایایی از زندگی گذشتگان را به نمایش می گذارد.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز،در رواق غربی میدان امام علی(ع) ، زیر طاق و چشمه های خشتی بوی نان و شربت تازه و انجیر و پرهلو پیچیده بود.
مردی هم فرنی و شیره می فروخت و گزمه ها و نظمیه چیان در بین مردم و حجره داران در رفت و شد بودند.
درمیانه بازار هم قهوه خانه ای بود و تختی که مردان روی آن می نشستند، نفسی چاق می کردند، چپقی می کشیدند ، شعر و غزلی می خواندند و دستی به سبیل بلند و تاب خورده اشان می کشیدند و دوباره راه می افتادند.
در این میان مردی جوان اما چاق،با ریش های بهم ریخته و کلاه نمدی و جلیقه ای مشکی رنگ که روی پیراهن چیت کرمی رنگش پوشیده بود، تلو تلو خوران و لایعقل چپ و راست می رفت و به در ودیوار می خورد، چشم در چشم رهگذران می دوخت و می خندید، بادگلو می کرد و اختیارش را از دست داده بود.
لایعقلی از سر رویش می بارید و نیازی نبود برای این همه بی اختیاری مسکرانه اش شیشه باده را نیز پر شال کمرش جاسازی کند، شیشه ای قدیمی که درآن تا نیمه مایعی "به رنگ ارغوان" ریخته بود.
در این حین نا گهان دو مرد لباده پوش، نیزه و سپر به دست در حالی که کلاه هایی دوکی شکل به سر داشتند از راه رسیدند و دست زیر شانه های این مرد لایعقل انداخته و فریاد زدند، "مردم به هوش باشید، مردم به گوش باشید، این مردم در ملاءعام باده نوشیده و باید در ملاء عام مجازات شود"، سپس به حکم قاضی وی را میان میدان بردند و 15 ضربه تازیانه بر بدنش نواختند تا سکر مسکرات از سر به در کند.
کمی آن سو تر مردی با قاطری که یک گاری هندوانه به پشتش بسته بودند در میان جمعیت قدم می زد و داد می زد "هندونه دارم ، آی هندونه ، نوبر بهاره هندونه" و غرفه ای هم به مرد آش فروشی داده بودند که دیگ و دیگچه بالا گذشته بود و در تاره های سفالی به مردم آش می فروخت.

به وسط میدان که می آیی ، مردانی را می بینی که درغرفه آهنگران نشسته اند، یکی از آن ها به آتش می دمد و کنار کوره آتششان کتر و قورری بار گذاشته اند و پیرمردی که میخ داغ بر سندان می گذارد و با پتک بر سرش می کوبد تا برای اسب و استران نعل بسازد.
در میان این همه هیاهویی که چشم مردم را به زندگی پیشینیانشان در سده های پنج و شش به نام سلجوقیان دوخته ، ناگهان صدای کاروانی که برای سفر به کربلا آماده می شود در دل جمعیت می پیچد.
چند جوان خوش رو و خوش لباس در حالی که ریش های بلند مرتبی دارند و موهایشان را زیر کلاه هایی مدور و مرتفع مخصوص دوران سلاجقه مخفی کرده اند،لباده پوشیده و شال کمرشان را محکم بسته اند، پیشاپیش قافله ای مرکب از چند شترکه زیر گلوی هرکدامشان "شتر گلو" بسته شده بود تا صدای آن همان صدای جرس کاروانی باشد که منبع الهام بسیاری از شعرا و عرفای ایرانی است، و یک قاطر که روی هرکدام از آن یک زن یا مرد سلجوقی نشسته ،به راه افتاده و چاووشی می خواندند و مردم هم برای خداحافظی با "راهیان نور" به سوی آن ها می شتافتند و به آن ها التماس دعا می گفتند.
هر کسی هم نذری داشت به کاروان دار می داد تا وقتی به پابوسی امام حسین (ع) رسید نذرشان را ادا کند.
این صحنه آنقدر طبیعی اجرا شد که مردم عادی هم به سمت کاروانیان کربلا رفتند و به آن ها التماس دعا گفتند.

• تئاتر تاریخی با الهام از "درحاشیه"

در ضلع جنوبی میدان هم چهارمرد اصفهانی به اجرای نمایشی قدیمی می پردازند و با نمایش خیابانی نحوه زندگی مردم اصفهان در دوران سلجوقی را به نمایش می گذارند و هرچند این نمایش به سبک قدیمی اجرا می شود،اما از ادبیات سریال طنز "در حاشیه" و رفتار های بازیگران آن بی نصیب نمانده ، ولی توانسته جمع زیادی از مردم را دور خود جمع کند و آن ها را با شیوه های زندگی در عصر قدیم آشنا سازد.
در این هیاهو ناگهان از روی بام های میدان طبال ها طبل زدند و نقاره زن ها هم نقاره نواختند و گزمه ها در میدان از این سو به آن سو دویدند و مردم عادی را به دور راندند که "دور باش، کور باش" و از آن دور چند سوار و چند مرد و زن ترمه پوش به میدان آمدند.
مردی با صدایی بلند در میان جمع حاضر شد و فریاد بر آورد که "آی مردم دورباشید و کورباشید که هم اکنون شاه شاهان ، ملک شاه سلجوقی به میدان وارد شد."
ملک شاه سلجوقی ، همسر ، دختر و پسرش بعد از گشتی که در میدان و در میان جمعیت زدند، راهی جایگاه سلطنتی خود در بام میدان شدند و ملیجکی که جلوی آن ها بود جمع شاه و جمعیت زیاد مردم را با کارهایش به خنده وا می داشت.

• گردشگران گفتند ما شوکه شدیم

علاوه بر مردم عادی، چند گردشگر خارجی نیز در میان جمعیت بودند که از دیدن این صحنه ها به ذوق آمده و لحظه لحظه اتفاقات را در دوربین های خود ثبت و ضبط می کردند، اتفاقی که به بهانه هفته نکوداشت اصفهان و برای بالا بردن دانش تاریخی مردمی برنامه ریزی شده که اگر ارزش تاریخی شهرشان را بیشتر بدانند، در حفظ و نگهداری آن بیشتر می کوشند.
اصغر تقی زاده، شهروند اصفهانی 47 ساله ای بود که همراه با خانواده خود در این جشن اصفهان شناسی شرکت کرده بود و آنطور که می گفت چند عکس یادگاری هم درکنار مردان دوران سلجوقی گرفته بود.
وی در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: بازسازی این صحنه ها می تواند مردم ، حتی دانش آموزان و دانشجویان رشته های تاریخ را بیشتر و به صورت عملی با گذشتگان خود آشنا کند و همین امر باعث می شود تا هرآنچه را که ما در قالب درس تاریخ در کتاب هایمان خوانده ایم، اکنون به صورت میدانی و عینی مشاهده کنیم.
فاطمه صادقی ، دختر 18 ساله اصفهانی نیز در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: با اینکه درس تاریخ را دوست داشتم ، اما از مطالعه درباره سلسله سلجوقیان به خاطر اسم های سختی که پادشاهان آن داشت بیزار بودم و حتی نمی دانستم پایتخت آن ها در اصفهان بوده است، اما حالا با این که تنها دو ساعت وقت گذاشتم و از میدان بازدید کردم نکات بسیار زیادی آموختم که برایم ارزشمند بود.

• برای هر اتفاقی پیش بینی شده است

اما تصور این که این کارناوال تاریخی بی هیچ کنترلی در یک میدان با این جمعیت از استقبال کنندگان رها شده اند یک تصور غلط است و به گفته مژگان بابا گلیان ، مسئول مانیتورینگ این جشن با شکوه ، حضور افرادی مشخص و ارایه لحظه به لحظه گزارش اتفاقات ، تعداد جمعیت ، افراد خاص و سرشناس و ... باعث گردیده تا مانیتورینگ دقیقی از اتفاقات این جشن صورت پذرید.
وی در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: به لطف خدا تاکنون هیچ اتفاقی نیفتاده و با برنامه ریزی دقیقی که صورت گرفته بروز هرگونه اتفاق بعید است ، اما تیم های تخصصی امداد نیز در این میدان مستقر هستند تا در صورت بروز هر اتافقی ، سریع وارد عمل شوند.
وی همچنین از حضور روزانه هزاران نفر بازدید کننده از این برنامه خبر داد و افزود: البته نمی توان آمار دقیقی از بازدید کنندگان ارایه نمود، اما استقبال چشمگیر و حتی به نوعی خارج از حد انتظار بوده که جای بسی خوشحالی دارد.
باباگلیان ادامه داد: این برنامه از روز سوم اردیبهشت تا روز نهم از ساعت 16 تا 19 بعد از ظهر در میدان امام علی (ع) برگزار و بازدید آن برای عموم آزاد است.
عکس العمل گردشگران خارجی به این برنامه مهیج و علمی نیز به نوبه خود قابل توجه بود.
"فرانسبوک" و "اولیرکه ریشتر" ، مردو زن میان سال آلمانی بودند که پس از حضور در استان های یزد، شیراز و کرمان ، حالا به اصفهان سفر کرده و با دیدن برنامه های هفته نکوداشت اصفهان به تعبیر خودشان شوکه شده بودند.
فرانسبوک در گفت و گو با خبرنگارما گفت: ما دیشب به اصفهان آمدیم و قرار بود تنها دو روز در این شهر بمانیم، اما با دیدن این همه برنامه مهیج و شاد مطمئنم که 2 روز برای ماندن کافی نیست وقرار شد 2 روز دیگر نیز حضورمان در اصفهان را تمدید کنیم.
وی اظهار کرد: یک بار پیش از انقلاب اسلامی به اصفهان سفر کرده بودم و الان این شهر با آن شهری که من آن روزها دیده بودم قابل مقایسه نیست و بسیار زیباتر شده است.
"اولیرکه" نیز با قطع کردن سخنان همسرش گفت: زنان آلمانی به خوش شانسی معروف هستند و من معتقدم همزمانی حضور ما در اصفهان با برگزاری این جشن های زیبا از شانس بالای من بوده است.
آن ها همچنین از برخورد مردم اصفهان با گردشگران خارجی ابراز رضایت کردند و گفتند:"اصفهان و اصفهانی ها حرف ندارند، مردمی مهربان هستند که ما در بین آن ها احساس غریبه بودن نمی کنیم."

بنا بر این گزارش میدان امام علی (ع) یا همان میدان "عتیق" به عنوان میدان اصلی شهر در زمان سلجوقیان و آل بویه که دو دوره تمدنی ایران به حساب می آید بوده که پس از صفویه و توجه آن خاندان ترک تبار به میدان "نقش جهان"، یا "میدان نو"، میدان عتیق از سکه افتاد و در دوره های بعدی تاریخی نیز مورد بی مهری قرار گرفت تا این که در دوران معاصر، شهرداری اصفهان اقدام به بازسازی این میدان تاریخی نمود.
از سوی دیگر کمیته گردشگری سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان اقدام به برگزاری هفته های گردشگری در محلات اصفهان نموده که پس از برگزاری هفته های گردشگری محله های "حسن آباد" و "علی قلی آقا"،حالا و مصادف با هفته نکو داشت اصفهان از سوم تا نهم اردیبهشت ماه ، نوبت به هفته گردشگری میدان امام علی (ع) رسیده است که با 300 هنرمند عرصه نمایش خاطرات کهن شهر اصفهان بازسازی می شود.
همچنین گفتنی است سَلجوقیان (سَلاجقه، آل‌سلجوق)، نام دودمانی ایرانی بود که در سده‌های۵ و ۶ هجری بر بخش‌های بزرگی از آسیای غربی و ایران فرمانروایی داشتند.

سلجوقیان زبان فارسی را زبان رسمی و درباری قرار دادند و وزیران این دوره به‌ویژه "عمیدالملک کندری" و "خواجه نظام‌الملک" خدمات مهمی به ادبیات فارسی و گسترش دانش‌کردند.
سلجوقیان ابتدا نیشابور ، سپس ری و پس از آن اصفهان را به عنوان پایتخت مرکز حکومت خود انتخاب کردند.

-----------------------
گزارش از رضا صالحی پژوه
-----------------------