تصور عمومی درباره کم‌آبی در ایران با میزان افزایش یا کاهش بارندگی‌ها گره خورده است، به‌طوری‌که بخش زیادی از مردم تصور می‌کنند، اگر زمستان یکی از سال‌ها بارندگی زیادی را تجربه کنیم، تابستان سال بعد با مشکل کم‌آبی مواجه نخواهیم شد اما واقعیت این است بحران کم‌آبی در ایران متأثر از واقعیت‌های زیادی در...
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز به نقل از وقایع اتفاقیه بررسی‌های زیست‌محیطی در دو سال اخیر نشان می‌دهد، براساس آمارها، سال آبی ایران که از ابتدای مهر 1393 آغاز و تا شهریور 1394 است، کشور در این بازه زمانی، کاهش بارش 15 تا 50 درصدی را تجربه کرده اما این آمار مربوط به سال آبی 94-93 می‌شود و به نظر می‌رسد اوضاع در سال آبی 94 تا 95 اندکی بهتر شده است، به‌طوری‌که در چهار ماه نخست سال آبی امسال (از مهر تا دی) اوضاع بارش‌ها افزایش داشته اما هم‌زمان به گفته سازمان هواشناسی قرار است امسال تابستان گرم‌تر از سال‌های گذشته تجربه شود که همین موضوع برخی از شهرها را بیشتر گرفتار تنش آبی خواهد کرد. ایسنا نیز روز گذشته گزارش داد، سال گذشته از مجموع هزارو ۱۳۶ شهر تحت پوشش خدمات شرکت آب و فاضلاب، ۵۴۷ شهر با جمعیتی بیش از ۵۰ میلیون نفر با شرایط تنش آبی مواجه بودند و کمبود منابع در مقابل مصرف آب ۲۳ درصد بوده اما این در شرایطی است که امسال تعداد شهرهای دارای بحران به ۳۰۱ شهر کاهش یافته و باید گفت میزان منابع نسبت به مصارف 8,6 درصد اختلاف دارد.
مهم‌ترین شهر‌هایی که امسال گرفتار بحران و تنش آبی خواهند بود شیراز، اصفهان، کرمان و بوشهر دانسته شده اگرچه تدابیری برای بیرون‌آمدن این شهرها از بحران آبی تدبیر شده اما به نظر می‌رسد اتمام کار این تدابیر به سال جاری نکشد.
اوضاع شهرهای کم‌آب ایران چگونه است؟
شیراز که به عنوان یکی از شهرهای دارای بحران شناخته شده برای آبرسانی آن، خط دوم انتقال آب از سد «درودزن» در دست اجرا قرار گرفته و تونل خط انتقال را قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا اجرا می‌کند که تا پایان سال ۱۳۹۶ به بهره‌برداری خواهد رسید، همچنین حفر چاه‌های متعدد و تکمیل رینگ آبرسانی شهر، برای عبور از شرایط تنش آبی در این شهر و همچنین دو سایت مسکن مهر شیراز در دستور کار قرار دارد. همچنین شهر اصفهان از نظر تأمین آب تا حدی دچار بحران خواهد شد که پیش‌بینی می‌شود تأمین آب مجتمع بزرگ فولادمبارکه نیز با مشکل مواجه شود و تنش آبی، بیش از پنج میلیون نفر از ساکنان استان‌های اصفهان و یزد را نیز دربربگیرد؛ به‌همین‌منظور، مدیریت فشار آب، حفر چاه‌ها و تکمیل سامانه‌های هوشمند آب در دستور کار قرار گرفته و علاوه‌براین نیز شهر کرمان به دلیل استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی در فهرست شهرهای تنش آبی قرارگرفته و به‌همین‌دلیل طرح انتقال آب از سد «صفا» به کرمان در دست اجراست و بخشی از لوله‌های مورد نیاز این طرح فاینانس (تأمین مالی خارجی) شده و انتظار می‌رود تا پایان سال ۱۳۹۶ به بهره‌برداری برسد.
شهر بوشهر که پیش‌ازاین تأمین آب آن از طریق خط انتقال سراسری «کوثر» و سامانه انتقال آب از جنوب فارس انجام می‌شد، اینک به دلیل وجود خشکسالی‌ها دچار بحران آبی شده که برهمیناساس ۱۰ هزار مترمکعب آب‌شیرین‌کن در بوشهر وارد مدار بهره‌برداری شده و با رایزنی‌های انجام‌شده با نیروگاه اتمی این شهر، قرار است ظرفیت ۳۵ هزار مترمکعب آب‌شیرین‌کن در سایت مجتمع ساخته شود. به‌طور کلی وضعیت آبی سایر کلانشهرها و شهرهای بزرگ کشور نسبتا مناسب است و امسال باوجود بارش‌های نسبتا مناسب در تهران، پایتخت از شرایط تنش آبی خارج شده اما در مشهد و با ساخت سد در بالادست سد «دوستی» به‌وسیله افغان‌ها، بروز تنش آبی در سال‌های آینده پیش‌بینی می‌شود، همچنین وضعیت آبی شهر همدان باوجود بارش‌های مناسب و آبگیری سد «اکباتان»، برای تابستان خوب است که البته کمبود فشار یا قطعی احتمالی در برخی ایام تابستان در آن پیش‌بینی می‌شود و به گفته رحیم میدانی، معاون آب و آبفای وزیر نیرو مشکل اصلی در شرایط تنش آبی، مواجه‌شدن با کمبود آب در زمان اوج مصرف است، به‌طوری‌که در برخی مناطق حتی تا 1,5 برابر میانگین روزهای گرم سال آب مصرف می‌شود. به گفته وی، پیش‌بینی می‌شود ۳۰۱ شهر کشور در تابستان ۹۵ و اوج گرما با شرایط تنش آبی روبه‌رو باشند که به معنای سربه‌سرشدن میزان تولید و مصرف آب است. آمارهای موجود درباره بحران و تنش آبی ایران اگرچه نسبت به سال گذشته بهبود نسبی داشته اما همچنان گویای وضعیت وخیم منابع آبی کشور است و برهمیناساس بسیاری از دست‌‌اندرکاران آبی، مدیریت مصرف و بهینه‌سازی را مهم‌ترین راهکار برای حل بحران آبی کشور دانسته‌اند.
مصرف بیش از حد آب در ایران
هم‌زمان، سازمان ملل متحد اعلام کرده هر انسان روزانه دست‌کم به 50 لیتر آب نیاز دارد تا بتواند بنوشد، غذا درست کند و نیازهای بهداشتی خود را مرتفع کند. درواقع این 50 لیتر آب برای دوری از انواع بیماری و حفظ کارآیی انسان در زندگی حیاتی است اما سازمان جهانی بهداشت مقدار متوسط سرانه 150 لیتر را برای برآوردن نیازهای بهداشتی هر نفر در روز تعیین کرده است. در کل جهان روزانه 10 میلیارد تن آب مصرف می‌شود و این در حالی است که بنابر اعلام همین سازمان فقط سه درصد از آب موجود در کل جهان قابل نوشیدن است و باقی‌مانده، آب دریا و غیرقابل نوشیدن است که از این سه درصد، 2,5 درصد به حالت یخ‌زده و در یخچال‌های قطب جنوب و قطب شمال قرار دارد و در دسترس بشر نیست؛ بنابراین انسان باید بتواند با 0,5 درصد باقی‌مانده همه نیازهای آشامیدنی و بهداشتی خود را برطرف کند. آمارهای سازمان ملل نشان می‌دهد روزانه سه هزارو 900 کودک در سطح جهان بر اثر مصرف آب آلوده یا بهداشت ناکافی، جان خود را از دست می‌دهند.
در ایران اگر میزان مصرف آب بخش خانگی، صنعتی، تجاری و فضای سبز را در سراسر کشور در نظر بگیریم و بر جمعیت ایران تقسیم کنیم، به‌طور متوسط در هر شبانه‌روز هر ایرانی ۱۹۷ تا ۲۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند و مصرف سرانه آب در بخش خانگی در ایران به‌طور متوسط 157 لیتر در روز است که گاهی در کلانشهرهای ایران در اوج فصل گرما این میزان مصرف به 250 لیتر در روز هم می‌رسد؛ برای مثال براساس اعلام شرکت آب و فاضلاب استان تهران، درحال‌حاضر میانگین مصرف روزانه آب تهران نزدیک به سه میلیون و صد هزار مترمکعب است که این میزان مصرف معادل حجم کل دریاچه چیتگر است. نکته قابل تأمل درباره آب مصرفی کشورمان این است که هنوز آب شرب از آب مصارف بهداشتی تفکیک نشده و این در شرایطی است که در اغلب کشورهای جهان، آب قابل آشامیدن آبی نیست که از دوش حمام یا شیر آب سرویس‌های بهداشتی جاری می‌شود؛ اگرچه در دنیای پیشرفته، کیفیت آب غیر‌شرب آن‌قدر بالاست که می‌توان برای پخت‌و‌پز هم از آن استفاده کرد اما بخش بسیار کمی از آن صرف تهیه غذا می‌شود و همه مردم برای نوشیدن از آب‌هایی که در بطری عرضه می‌شوند استفاده می‌کنند ولی به‌دلیل‌اینکه تفکیک آب شرب از آبی که صرف سایر کاربردها می‌شود، نیازمند سرمایه اولیه زیادی است، بسیاری از کشورهایی که در زمره کشورهای ثروتمند جهان قرار ندارند، نمی‌توانند هزینه‌های راه‌اندازی با حفظ زیرساخت‌های مناسب تفکیک آب شرب را تقبل کنند و به‌همین‌دلیل مردم این کشورها مجبورند بخش بیشتری از درآمد خود را صرف پرداخت آب‌بها کنند. در کل جهان، سرانه مصرف آب حدود 150 لیتر است که برخی از کلانشهرهای ما دو برابر این میزان مصرف می‌کنند و این در شرایطی است که دوره تنش آبی را پشت سر می‌گذارد و بخش‌های زیادی از تالاب‌ها و دریاچه‌هایی مانند هامون و ارومیه خشک شده است. در ایران از ۹۰ درصد آب اختصاصی به بخش کشاورزی، ۶۰ درصد هدر می‌رود./