در ماه‌های اخیرآثار منفی و تبعات اجتماعی ازدواج کودکان در سنین پائین که از آن به عنوان کودک همسری یاد می‌شود بارها توسط فعالان حقوق کودک و برخی از مسئولان مورد نقد و بررسی قرار گرفته و بحث آن نیز به فضای مجازی هم کشیده شده است.
به گزارش پایگاه خبری همراز نیوز به نقل از روزنامه ایران ،در این خصوص برخی از حقوق دانان و کارشناسان اجتماعی معتقدند هر سال در مناطقی از کشور به دلیل فقر فرهنگی و اقتصادی شماری از دختران زیر سن 13 سال توسط خانواده‌هایشان وادار به ازدواج می‌شوند این در حالی است که آسیب اجتماعی ناشی از این گونه ازدواج‌ها مشکلاتی را به دنبال داشته که بیشتر آنها به طلاق ختم می‌شود.
درتازه‌ترین نشست بررسی وضعیت کودک همسری در کشور که در دانشگاه خواجه نصیر برگزار شد مشکلات و معضلات این پدیده با حضور کارشناسان و دانشجویان مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
محمد زینی، یکی از دانشجویان حاضر در این جلسه در زمینه این معضل اجتماعی می‌گوید: کودک همسری معضلی اجتماعی است؟ آیا تعریفی که از کودک می‌شود صرفاً به سن باز می‌گردد؟ خیلی‌ها بالای 18 سال هستند ولی درک و شعوری به اندازه این سن ندارند. خیلی از این ازدواج‌ها به اجبار انجام می‌شود و چون باید ازدواج با خواست طرفین باشد چنین ازدواج‌هایی حلال هم نیست.
نهادهای اجتماعی برنامه بدهند
علیرضا اسدبیگی دانشجوی مکانیک نیز بیان می‌کند: برای حل این معضل باید کار کارشناسی انجام شود که اصولاً چرا این کار غلط انجام می‌شود؟ نهادهای اجتماعی باید طرح و برنامه بدهند تا در هیچ قالبی امکان انجام این قبیل ازدواج‌ها وجود نداشته باشد. مریم جهانگیری هم در ادامه می‌گوید: در موارد مختلف می‌بینیم که بسیاری از این قبیل ازدواج‌ها در کوتاه ترین زمان ممکن به طلاق ختم می‌شوند.
کودک همسری در دنیا هیچ پیامد مثبتی نداشته است
در ادامه فرشید خضری، جامعه‌شناس در زمینه پدیده ازدواج زودهنگام معتقد است: هنوز بخش‌هایی از جامعه هستند که بچه‌ها به خصوص دختران را در سنین کودکی یا همان زیر 18 سالگی وادار به ازدواج می‌کنند. وی در پاسخ به این سؤال که چرا پرداختن به کودک همسری مهم است، پاسخ می‌دهد: این اتفاق در دنیا هیچ پیامد مثبتی نداشته، اما پیامدهای منفی زیادی در این حوزه یافت شده است.
افراد به لحاظ زیستی، روانی، اجتماعی، در سنین بلوغ، با ازدواج‌های زودهنگام با انواع تنش‌ها مواجه می‌شوند. این جامعه‌شناس در ادامه کودک همسری را در نتیجه عوامل مختلفی می‌داند و بیان می‌کند: رسوم، فقر، مشروعیت قانونی، ترک تحصیل، هنجار پاکدامنی (ترس از ایجاد رابطه جنسی خارج از ازدواج)، ترس از عدم ازدواج، جنگ و بی‌ثباتی‌های سیاسی از عوامل وقوع پدیده کودک همسری هستند.
وی در ادامه به پیامدهای ازدواج زودهنگام اشاره کرده و می‌افزاید: بارداری‌های زود هنگام، زایمان زودرس، سقط جنین، خودکشی و همسرکشی در سطح زیستی و آزار روانی، اضطراب و افسردگی، طلاق عاطفی از جمله پیامدهای منفی در سطوح روانی هستند.
او افزایش تعداد فرزندان و پایین آمدن کیفیت زندگی و عدم رضایت طرفین از زندگی زناشویی را از پیامدهای منفی در سطح خانوادگی می‌داند و اضافه می‌کند: زمانی که دختران در سنین پایین ازدواج می‌کنند به دلیل جا ماندن از تحصیل از مواهب توسعه در جامعه نیز باز می‌مانند.
راهکارهایی که خضری در این خصوص ارائه داده به این ترتیب است که در این حوزه باید در قدم اول در زمینه توانمندسازی دختران کار شود، در روستاها مقاطع بالای تحصیلی وجود داشته باشد یا ساز و کاری اندیشیده شود تا دختران روستایی هم در بحث آموزش بتوانند از قابلیت‌های مناطق و شهرهای دیگر استفاده کنند، اقدام بعدی آموزش مهارت‌های زندگی به این افراد است. در مدارس و مراکز مشاوره‌های قبل از ازدواج آموزش‌ها باید در ساعت‌های طولانی وجود داشته باشد.
به گفته خضری، جرم نگاری و غیر‌قانونی بودن آن باید الزامی شود. با توجه به کنوانسیون حقوق کودک سن مطلوب ازدواج بالای 18 سال است و ازدواج زیر این سن باید جرم شناخته شود.
ازدواج به خاطر مشکلات اقتصادی
مونیکا نادی، وکیل دادگستری و فعال حوزه کودک در ادامه در این نشست در زمینه معضل کودک همسری بیان می‌کند: از حوزه‌های مختلف به این مسأله نگاه شده، ازدواج پدیده‌ای اجتماعی است و قطعاً افراد قبل از ورود به ازدواج باید آمادگی‌های لازم در حوزه‌های مختلف داشته باشند.
به گفته او در بسیاری کشورهای دنیا سن ازدواج بالای 18 سال است اما متأسفانه در کشور ما در برخی موارد کودکان به دلیل مشکلات اقتصادی و اجتماعی به اجبار تن به ازدواج می‌دهند، فقر عاملی است که باعث می‌شود خانواده کودک را وادار به ازدواج کند حتی خانواده‌ها ممکن است تصور کنند که کودک با ازدواج با فردی مسن ممکن است از فقر رها شده و وضعیت زندگی بهتری داشته باشد.
نادی در ادامه با اشاره به ماده 1041 قانون مدنی می‌افزاید: در این ماده ازدواج دختران بالای 13 سال و پسران بالای 16 سال به‌طور مطلق آزاد و زیر این سنین با اذن ولی و مصلحت قانون امکان‌پذیر است. این در حالی است که قضات در این خصوص هیچ الزامی ندارند و بر حسب سلیقه شخصی می‌توانند رأی دهند که ازدواج اتفاق بیفتد یا نیفتد از طرفی بسیاری از این قبیل ازدواج‌ها ثبت نمی‌شوند و با فرزندآوری و نبود شناسنامه بسیاری آسیب‌ها رقم زده می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه با ازدواج، کودک از دنیای کودکی خود جدا می‌شود، ادامه می‌دهد: با کودک همسری، حق رشد از کودک گرفته می‌شود و در بسیاری مواقع بویژه دختران از ادامه تحصیل و کسب مهارت‌های زندگی باز می‌مانند. پسرها هم به دلیل مجبور شدن برای کار کردن دچار آسیب‌های فراوانی پس از ازدواج زودهنگام می‌شوند.
نادی با اشاره به اسناد بین‌المللی، ادامه می‌دهد: در این اسناد ورای فرهنگ‌ها و سنت‌های جوامع و با نگاه حقوق بشری به مخاطب عام، تا زیر سن 18 سال کودک محسوب می‌شود.
این فعال اجتماعی در ادامه می‌افزاید: وقتی فرد زیر 18 سال حتی 10 هزار تومان در بانک نمی‌تواند جابه جا کند تکلیف تبعات مالی ناشی از ازدواج مانند مهریه و نفقه و امثال آن چه خواهد شد؟
وی در خاتمه بیان می‌دارد: رضایت کودکان وقتی اراده کاملی ندارند کاملاً معیوب است. وقتی که بلوغ فکری اتفاق نیفتاده است، بلوغ جنسی نمی‌تواند ملاک کافی و وافی باشد و در نهایت هم همه باید بدانیم خانواده سالم تنها با ازدواج اصولی و بر مبنای عقل باید شکل بگیرد تا بنیان آن حفظ شود.