در نیمه دوم سفرهای نوروزی، پادکست «روایت سفر» را به خوانش بخشی از چند سفرنامه‌ای متفاوت اختصاص داده‌ایم. «ابن بطوطه» بزرگترین جهانگرد مسلمان است که در ماجراجویی از مارکوپولو هم جلوتر بود.
بی دلیل نیست که این سال‌ها وبلاگ و صفحه اینستاگرام آدم‌های اهل سفر و ماجراجو همیشه جزو پرطرفدارترین‌ها بوده است. سفر یک موقعیت کوتاه ولی فوق‌العاده، برای تغییر جریان یکنواخت روزمرگی و تکرار است. جز این، فرصتی برای شناخت عقاید و آداب و رسوم مردم قومیت‌های دیگر است؛ درکی که نگاه آدم‌ها را به همان زندگی روزمره هم عمیق‌تر می‌کند. سال‌ها بعد، شناخت دغدغه‌های روز یک جامعه، فرهنگ، معماری و … با سفرنامه‌هایی ممکن می‌شود که غریبه‌هایی بی طرف از کشورهای دیگر آن را روایت کرده‌اند. همین است که حتی خواندن سفرنامه آدم‌های ماجراجو هم در حد و اندازه تجربه همان سفر، لذت بخش است! حالا که سفرهای نوروزی به پایان خودش نزدیک می‌شود و احتمالاً تب و تاب سفرنامه نویسی هم شروع شده، در مجموعه پادکست «روایت سفر» بخشی از چند سفرنامه معروف را ورق زده‌ایم تا با لحن و فضاسازی سفرنامه نویس در دنیایی که دیده است، همراه شویم.
تصویری از کارتون مارکوپولو؛ جهانگرد و تاجر ونیزی
حتی در تیزرهای تلویزیونی هر وقت حرف ماجراجویی و سفر می‌شود، یاد «مارکوپولو» می‌افتیم. اما بهتر است بدانیم مارکوپولو در ماجراجویی خیلی عقب‌تر از جهانگرد مسلمان، «ابن‌بطوطه» است. او چیزی در حدود ۱۱۷۰۰۰ کیلومتر را در سراسر جهان پشت سر گذاشت و مسیری که طی کرد سه برابر مارکوپولو بود!
«محمد ابن عبدالله بن محمد ابن بطوطه» یا «ابن بطوطه» یکی از مشهورترین جهانگردهای دنیا، سال ۱۳۰۴ میلادی در شهر طَنجه مراکش و در خانواده‌ای مسلمان به دنیا آمد. در بیست و دو سالگی برای سفر حج و زیارت به تنهایی از طَنجه بیرون رفت و از مکه، مسافرتش به سایر کشورهای جهان را ادامه داد. شاید آن زمان فکرش را هم نمی‌کرد که بعد از ۲۹ سال جهانگردی به زادگاهش برگردد!
عمان، یمن، دمشق، عراق، ایران، قسطنطنیه، شاخ آفریقا، مالی، هند، سریلانکا، بنگال، سوماترا، مالدیو، افغانستان، چین و… فقط تعدادی از مقصدهای اوست. ابن‌بطوطه به بیشتر از ۴۵ تمدن بزرگ آن دوران سفر کرد و شوقش برای دیدن دنیا آنقدر زیاد بود که در بعضی سفرها امکان داشت جانش را از دست بدهد. او خیلی از سفرهایش را با شتر یا از راه دریا انجام می‌داد و بخش زیادی از مسیرش هم با پای پیاده طی شد. ابن بطوطه از بیشتر کشورهای آسیا و آفریقا و قسمتی از قاره اروپا دیدن کرده‌است، ولی دو قاره آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا را ندیده است، چون آن زمان وجود این قاره‌ها اثبات نشده بود. این جهانگرد مشهور، سمت چین و روسیه هم رفته که کسی خیلی از آنها چیزی ننوشته و سفرنامه او یکی از سندهای مهمی است که از قرون وسطی مانده است.
چین آخرین مقصد سفرهای او بود و ابن‌بطوطه چین را به عنوان آخر دنیا معرفی کرده است. او مسافری بود که عادت نداشت سفرهایش را ثبت کند، ولی وقتی به مراکش برگشت سلطان ابوعنان به او دستور داد سفرنامه‌اش را بنویسد؛ پس گزارش سفرهایش را برای «ابن‌جزی» دانشمند اندلسی و ندیم سلطان فاس، تعریف کرد و ابن‌جزی آنها را نوشت. تاریخ‌نگاران می‌گویند او ۲۰ سال قاضی بوده و در همان شهر فاس در هفتاد و چهار سالگی از دنیا رفت. کتاب سفرنامه او به نام «الرحله» یکی از معروف‌ترین کتاب‌های قرن چهاردهم است.
دکتر محمدعلی موحد سال ۱۳۳۲ شروع به ترجمه این سفرنامه کرد که در سال ۱۳۳۶ منتشر شد و بعدها بارها گزیده‌هایی از آن به بازار نشر آمد؛ مثلاً کتاب «تنها سفر مکن» گزیده‌ای از سفرنامه ابن بطوطه است. شاید بخش خواندنی‌تر سفرنامه ابن بطوطه برای ما ایرانی‌ها، روایت او از شهرهای مشهد، آبادان، ماهشهر، شوشتر، اصفهان، شیراز، تبریز و… باشد؛ که در این پادکست رادیومهر بخش‌هایی از آن را با صدای متین باذرجانی می‌شنوید.